ویکی

قهوه ساز بیالتی : میراثی ایتالیایی برای قهوه‌نوش‌های سراسر دنیا

نشان تجاری بیالتیبیش از ۸۰ سال از اختراع موکا اکسپرس آقای بیالتی با آن چشمان خمار رو پایین و سبیل ایتالیایی و انگشت اشاره‌ی رو به بالا می‌گذرد و حالا این قهوه‌ساز کوچک خانگی با نشان تجاری معروفش، یادگاری‌ست از فرهنگ قهوه‌نوشی کلاسیک ایتالیا در قفسه‌ی آشپزخانه‌ی قهوه‌نوشان سرتاسر جهان. 

آیکافی – سال ۱۹۳۳ ایتالیا؛ وضع اقتصادی کشور چندان تعریفی ندارد. بانک‌ها در حال ورشکستی‌اند، جوان‌ها بی‌کارند، یاسی عمومی سراسر کشور را فرا گرفته و مردم برای گذران امور از پس‌اندازشان خرج می‌کنند. در شرایطی که کافه رفتن برای مردم عادی کاری لوکس و پرهزینه محسوب می‌شود، قهوه‌سازی شکیل و خوش‌ساخت به بازار می‌آید که هم ارزان است و هم می‌تواند اسپرسوی غلیظ کافه‌ها و اسپرسو-بارهای آن‌زمان را با تقریب خوبی شبیه‌سازی کند. لوئیجی د پونتی در ۱۹۳۳ این قهوه‌ساز را برای آلفونسو بیالتی طراحی می‌کند و این موکاپات خوش‌تراش چنان فراگیر می‌شود که می‌گویند امروزه از هر ۱۰ ایتالیایی، ۹ نفر در خانه‌‌اش یک موکا اکسپرس بیالتی دارد و تاکنون بیش از ۳۳۰ میلیون نمونه از آن ساخته شده است.

موکا اکسپرس در حقیقت نام اختصاصی‌ برند ِ بیالتی‌ست برای این قهوه‌ساز که به‌طور عمومی موکاپات (Moka Pot) یا قهوه‌ساز ِ رو گازی (Stove Top) خوانده می‌شود. موکا اشاره دارد به نام منطقه‌ای در یمن که از قدیمی‌ترین خاستگاه‌های قهوه به حساب می‌آید و اکسپرس یادآور سریع و ساده آماده شدن قهوه است. امروزه نمونه‌ای از موکا اکسپرس بیالتی در موزه‌هایی چون موزه‌ی هنرهای مدرن و موزه‌ی طراحی لندن نگه‌داری می‌شود. 

نیز ببینید ~ طرز تهیه قهوه با استفاده از موکا اکسپرس بیالتی

قهوه‌سازی برای تمام فصول

آلفونسو بیالتی طی بیش از یک دهه کار در یک شرکت آلومینیوم‌سازی فرانسوی، مهارت‌های فلزکاری را فرا می‌گیرد. او در سال ۱۹۱۹ کارگاه آلومینیوم‌سازی خود را تاسیس و چند سال بعد کارگاهش را به استودیویی برای طراحی و تولید محصولات آلومینیومی تبدیل می‌کند. آلفونسو صنعت‌گری خلاق و شاعرپیشه بوده که ترجیح می‌داده وقتش را به طراحی ماشین‌‌آلات و ابزار صنعتی بگذراند تا این‌که خود را درگیر مسائل تجاری و بازار کند. درحالی‌که پسرش رناتو روحیه‌ای درست مخالف پدر داشت و هم او بود که با به‌دست گرفتن مدیریت کارخانه، از قهوه‌ساز بی‌ادعای پدر در طی سال‌ها محصولی جهانی ساخت.

اما ایده‌ی طراحی این قهوه‌ساز چطور به ذهن بیالتی ۴۵ ساله می‌رسد؟ ویلیام لیدول در کتاب خود آورده است که آلفونسو بیالتی نه در آشپزخانه یا کافه،‌ که با الهام گرفتن از مکانیزم ماشین‌لباس‌شویی‌های ابتدایی، به فکر طراحی موکا اکسپرس می‌افتد.

موکا پات بیالتی
نمونه‌های ابتدایی موکا اکسپرس بیالتی؛ هنوز آدمک سبیلو بر بدنه‌ی قهوه‌ساز ظاهر نشده است.

در این مکانیزم ساده، سطلی درپوش‌دار که لوله‌ای به آن متصل است روی آتش قرار می‌گیرد و آب به‌همراه مواد شوینده درون سطل به جوش می‌آید. سپس آب ِ به‌جوش‌آمده که حالا با مواد شوینده به‌خوبی ترکیب شده از طریق لوله‌ای به مخزن لباس‌های چرک سرازیر می‌شود. بیالتی به این فکر می‌افتد که همین مکانیزم را می‌شود برای تهیه‌ی قهوه هم به‌کار گرفت: آب در محفظه‌ای روی شعله به جوش بیاید و با فشار از سبدی حاوی ِ قهوه‌ی آسیاب‌شده عبور کرده و در ظرفی دیگر جمع شود. نمونه‌هایی آزمایشی بر اساس این مکانیزم طراحی می‌شود تا در نهایت موکا اکسپرس بیالتی به شکل امروزی که ما می‌شناسیم ساخته و به بازار عرضه می‌شود.

قهوه ساز بیالتیقهوه‌ساز آقای بیالتی سوای از طراحی پاکیزه و چشم‌نوازش، از جنبه‌ی دیگری نیز مورد توجه قرار می‌گیرد که همانا استفاده از فلز سبک آلومینیوم در ساخت تجهیزات آشپزخانه بوده و این تحول صنعتی تاثیرگذاری در آن زمان محسوب می‌شده است. درهم‌آمیزی قهوه و آلومینیوم به عنوان دو عنصر سمبلیک مدرنیته در اروپای صنعتی آن زمان، منجر به تولید محصولی شد که هم‌نوا بود با تغییرات اجتماعی، اقتصادی و صنعتی زمانه.

نیز ببینید ~ راهنمای تصویری موکا پات بیالتی

در طی جنگ جهانی دوم و با بالا رفتن قیمت قهوه و آلومینیوم، کسب و کار شرکت بیالتی با بحران روبه‌رو می‌شود. در سال ۱۹۴۶ یعنی یک سال بعد از پایان جنگ، رناتو پسر آلفونسو که مدتی را در زندان‌های نازی‌ها گذرانده بود، به وطن بازگشته و مدیریت کارخانه‌ی بیالتی را که حالا علاوه بر قهوه‌ساز، محصولات دیگری هم تولید می‌کند،‌ برعهده گرفته و خط تولید کارخانه را صرفا به تولید یک محصول محدود می‌کند: موکا اکسپرس. او با راه‌اندازی یک کارزار تبلیغاتی عظیم و تمرکز بر تک‌محصول نام‌آشنای ِ‌کارخانه، جان دوباره‌ای به نام تجاری خانوادگی‌شان می‌بخشد. بیلبوردهای تبلیغاتی سراسر شهر میلان را فرا می‌گیرد و تیزرهای تلویزیونی، اروپای بعد از جنگ را دوباره به یاد قهوه می‌اندازد. این سرآغاز موفقیت جهانی قهوه‌ساز کوچکی‌ست که تا سال‌ها بعد با همان طرح و فرم ابتدایی تولید و به بازارهای سراسر دنیا عرضه می‌شود.

تیزرهای تبلیغاتی بیالتی در دهه ۵۰ و ۶۰ نقش بسیار مهمی در موفقیت تجاری این برند ایتالیایی داشتند. بیالتی از اولین شرکت‌هایی بود که برای فروش محصولات‌ش به تبلیغات تلویزیونی روی آورد.

جالب است بدانیم که ۲۰ سال طول می‌کشد تا آن آدمک سبیلوی کلاه‌به‌سر بر بدنه‌ی قهوه‌ساز هشت‌وجهی ِ آقای بیالتی نقش ببندد. در سال ۱۹۵۳ بیالتی از یک طراح ایتالیایی می‌خواهد تا نشانی تجاری برای او طراحی کند تا میراث خانوادگی‌اش را از نمونه‌های کپی‌شده‌ی احتمالی متمایز کند. این نشان تجاری بین ایتالیایی‌ها به آدمک سبیلو (l’omino coi baffi) معروف است. شایع است که این آدمک سبیلو کاریکاتوری از خود آقای بیالتی است؛ اما در اسناد آرشیوی خانواده‌ی بیالتی آمده که این تصویر در حقیقت متعلق به رناتو، پسر آلفونسو بیالتی است و نه خود او. آدمک سبیلوی بیالتی علاوه بر بدنه‌ی تمامی قهوه‌سازهای این شرکت، در آگهی‌های تبلیغاتی بیالتی نیز ظاهر شده است. آدمکی که انگشت اشاره‌ی دست راستش را برای سفارش یک اسپرسوی دیگر بالا برده است.

رناتو بیالتی
رناتو بیالتی پسر آلفونسو با شم تجاری خود، قهوه‌ساز کوچک پدر را جهانی کرد.

با آن‌که مدل‌های دیگری از موکا پات بیالتی مانند مدل استیلی، برقی و نیز کاپوچینوساز به بازار عرضه شده، اما هیچ‌یک به اندازه‌ی همان نمونه‌ی کلاسیک آلومینیومی با اقبال مواجه نشده است.

کاپوچینو بیالتی
کاپوچینوساز بیالتی

موکا اکسپرس قهوه‌سازی برای عموم

“برای نوشیدن یک فنجان قهوه‌ی مرغوب، دیگر لازم نیست راهی قهوه‌خانه شوید.” کارزارهای تبلیغاتی بیالتی با تمرکز بر القای این مفهوم به مردم عادی جامعه طرح‌ریزی شدند. تهیه‌ی قهوه‌ی خانگی با کیفیتی هم‌سنگ کافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها تا پیش از آن منحصرا با استفاده‌ از ابزارهایی گران‌قیمت میسر بود که خرید آن‌ها تنها از عهده‌ی مردم طبقه متوسط و بالای جامعه برمی‌آمد. قهوه‌نوشی در کافه‌ها فعالیتی اجتماعی به حساب می‌آمد و از طرف دیگر، قهوه‌سازهای آن زمان عموما ماشین‌هایی حرفه‌ای، بزرگ و گران‌قیمت بودند که صرفا برای استفاده‌ی باریستاها طراحی و عرضه می‌شدند و طبیعتا به‌کارگیری آن‌ها در خانه ناممکن بود. حالا قهوه‌سازی کاربردی ابداع شده که هم کوچک است و هم اقتصادی و به قهوه‌نوش‌ها امکان تهیه‌ی قهوه‌ای به‌نسبت غلیظ و خوش‌طعم در خانه را می‌دهد. بدین ترتیب موکا اکسپرس بیالتی جایگزین قهوه‌ساز‌های ابتدایی اواخر قرن ۱۹ مانند قهوه‌جوش ناپلی می‌شود.

در وبلاگ آشپزخانه راز آمده است:

[quote style=”boxed”]تاثیر این قوری در اقتصاد و روابط قدرت در آشپزی، شبیه تاثیر گرامافون در اقتصاد موسیقی بوده است. همانطور که گرامافون انحصار اجرا را از تالارهای موسیقی و اپرا گرفت، موکا اکسپرسِ بیالتی هم انحصار قهوه‌ی عالی را از قهوه‌خانه‌هایی که از دستگاه‌های گرانقیمت اسپرسوساز استفاده می‌کرده‌اند، خارج کرد و حالا هر کسی با هزینه‌ی اندک می‌توانست و می‌تواند قهوه‌ی باکیفیت […] بخورد.[/quote]
کارگاه بیالتی
تصویری منسوب به کارگاه بیالتی

 امروزه قهوه‌ساز کوچک آقای بیالتی ابزاری‌ست نمادین برای بسیاری از قهوه‌نوش‌های سراسر دنیا؛ شاید معروف‌ترین مصنوعی که عنوان ساخت ایتالیا بر آن درج شده است. ابداع موکا اکسپرس بیالتی را می‌توان سرآغاز فرهنگ قهوه‌نوشی در خانه دانست که در میانه‌های قرن بیستم و همزمان با صنعتی شدن اروپا پا گرفت و تا به امروز ادامه پیدا کرده است. ایتالیایی‌های قهوه‌نوش مفتخرند که در خانه‌های علاقمندان به قهوه در سرتاسر دنیا، یادگاری از فرهنگ غنی قهوه‌شان می‌بینند.

موکا اکسپرس بیالتی
برشی مقطعی از موکا اکسپرس بیالتی
موکا اکسپرس بیالتی
موکا اکسپرس بیالتی با بیش از ۳۰۰ میلیون نمونه‌ی ساخته‌شده، احتمالا معروف‌ترین مصنوعی‌ست که عبارت ساخت ایتالیا را بر خود دارد.
1. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی
تبلیغات روزنامه‌ای موکا اکسپرس بیالتی
4. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی
بسیاری گمان می‌کنند آدمک سیبیلوی بیالتی، کاریکاتوری از خود آلفونسو بیالتی است؛ درحالی‌که این تصویر متعلق به پسر آلفونسو یعنی رناتو بیالتی است.
11. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی
به لطف فراگیر شدن اسپرسو-بارها در اوائل قرن بیستم در ایتالیا و تبدیل قهوه به نوشیدنی ملی این کشور؛‌ و نیز فراوانی آلومینیوم در ایتالیا که به‌نوعی فلز ملی محسوب می‌شد، موکا اکسپرس آقای بیالتی به محبوبیت رسید.

تبلیغات بیلبوردی بیالتی

تا سال ۱۹۴۰ بیالتی سالانه حدود ۱۰هزار قهوه‌ساز می‌فروخت. او در بازارهای محلی بساطی علم می‌کرد و خود شخصا قهوه‌سازهای دست‌سازش را می‌فروخت. آلفونسو البته بعدها به تبلیغات محدود و محلی روی آورد، اما هیچ‌گاه به فکر تولید صنعتی این محصول در سطحی ملی و جهانی نیافتاد. با پایان جنگ جهانی دوم و بازگشت رناتو پسر آلفونسو از آلمان، مدیریت برند بیالتی به او محول می‌شود. رناتو تبلیغاتی گسترده در سطح رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله را آغاز می‌کند و موفق می‌شود به تولید روزانه ۱۰۰۰ قهوه‌ساز دست پیدا کند. تصویر بالا تبلیغات بیلبوردی بیالتی در جریان نمایشگاهی در شهر میلان را نشان می‌دهد. روی بیلبورد نوشته شده: “اسپرسویی در خانه درست مانند اسپرسویی در بار”

سازه‌ی بیالتی
سازه‌ای از یک موکا اکسپرس غول‌پیکر در جریان نمایشگاه صنعتی سالیانه‌ی میلان در سال ۱۹۵۶
رناتو بیالتی
رناتو بیالتی در مقابل ساختمان نیمه‌تمام کارخانه‌ی بیالتی در سال ۱۹۵۵٫ تولید بیالتی در این زمان به ۸هزار قهوه‌ساز در روز و ۴میلیون در سال رسیده است. محل فعلی کارخانه در چند کیلومتری کارخانه‌ی قدیمی واقع شده است.
بیالتی
موکا اکسپرس بیالتی ساخت پدر (۱۹۳۳) در سمت چپ و نمونه‌ی تولیدی کارخانه در دهه‌ی ۵۰ در  سمت راست
12. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی
در یک بررسی مشخص شد که بیالتی در کنار نام‌های آشنایی چون فیات ۵۰۰، وسپا (۱۹۴۶) و ناتلا، از معروف‌ترین طراحی‌های ایتالیایی قرن بیستم به‌حساب می‌آید.
5. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی
رناتو بیالتی در سال ۱۹۵۳ تصمیم می‌گیرد برای متمایز کردن محصولات بیالتی از سایر قهوه‌ساز‌های موجود در بازار، محصولات کارخانه را به نشانی منحصر به‌فرد منقش کند. این، تولد آدمک سیبیلوی بیالتی‌ست.
سند مربوط به ثبت نشان تجاری بیالتی: آدمک سیبیلو
سند مربوط به ثبت نشان تجاری بیالتی: آدمک سیبیلو
Bialetti Moka Express ad تبلیغات بیالتی
آگهی بیالتی در کاتالوگ یک نمایشگاه تجاری
Serpico Drinking Coffee سرپیکو قهوه بیالتی
آل پاچینو در صحنه‌ای از فیلم سرپیکو؛ موکا پات بیالتی در تصویر پیداست.
Bialetti Production کارگاه ریخته‌گری بیالتی
کارگران در کارگاه ریخته‌گری بیالتی مشغول قالب‌ریزی بدنه‌ی موکا اکسپرس هستند. امروزه با آن‌که فرایند تولید مکانیزه شده، اما پرداخت نهایی هر قهوه‌ساز توسط یک فلزکار حرفه‌ای انجام می‌شود.
طرز تهیه‌ی قهوه با استفاده از موکا اکسپرس بیالتی
طرز تهیه‌ی قهوه با استفاده از موکا اکسپرس بیالتی (کلیک کنید)

2. Moka Express Bialetti موکا اکسپرس بیالتی

منابع + + + + + + +

صفا هراتیان

سردبیر و موسس سایت آیکافی | داور مسابقات قهوه در ایران | دانش‌آموخته‌ی دوره‌های انجمن قهوه تخصصی اروپا (SCAE) | دبیر گروه قهوه‌پژوهی | مدرس دوره‌های آموزشی آنالیز حسی قهوه | رئیس کمیته‌های قهوه و آنالیز حسی سازمان ملی استاندارد ایران | گفت‌وگو با برنامه چرخ | جستارهایی در آنالیز حسی | Linkedin [email protected]

نوشته های مشابه

‫۱۴ دیدگاه ها

  1. هميشه از اين وسيله توي خونه استفاده ميكردم اما اطلاعاتي در مورد تاريخچه اش نداشتم. مطلب بسيار جالب و جذابي بود . مطمأن هستم كه با خوردن هر فنجان كافه موكا اكسپرسي، به ياد اين مطلب و آدمك سيبيلو اش ميافتم. .

  2. آقا زنده باد ! بسيار لذت بردم ازين ترجمه و گردآوري بي نقصي که در اختيار ما قرار داديد . عجب تصادف جالبي ! امروز در فرصتي توي کارخونه ، داشتم بخشي از متن انگليسي اين مطلب رو در وب مي خوندم ! موفق باشيد .

  3. خیلی خوب بود! الحق که مزه قهوه با این وسیله از خیلی از قهوه های به اصطلاح اسپرسویی که در کافه ها بهمون میدن، بهتره.

  4. درود و ممنون از این همه عشق و علاقه.
    بیالتی اصل رو از کجا میشه تهیه کرد؟ هم توی تهران بفرمایید و اگر دوستانی از اصفهان هم اطلاع دارند که کجا اصلش ش رو داره لطفاً بگن.

  5. برای خرید این قهوه ساز چجوری به اصل بودنش پی ببریم ؟ لطفاً راهنمایی کنید

  6. سلام
    درسته که موکا پات بیالتی در انداره ۲ کاپ تولید نمیشه و اینایی که در بازار هست تقلبیه؟ در سایت خود بیالتی هم مدل ۲ کاپ دیده نمیشه.

  7. سلام آیا برندهای مختلف این قهوه ساز کیفیت متفاوتی میدن؟ یعنی لزوما باید بیالتی باشه یا فرقی نمیکنه برندش

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

دکمه بازگشت به بالا