منوی اصلی

عربیکا یا ربوستا ؟ مساله این است

بخش نخست

«قهوه‌ی ما عربیکای خالص است. ما اصلا روبوستا نداریم! ما حرفه‌ای هستیم، ما کلا خیلی هستیم…»

آیکافی – این‌ها عباراتی هستند که شاید بسیاری از کافه‌رو‌ها به‌کرات شنیده‌اند و خواهند شنید. اما این حرف‌ها به چه معنی است! اصلا این عربیکا (Arabica) چیست؟ روبوستا (Robusta) را کسی می‌شناسد؟ آیا عربیکا از روبوستا بهتر است؟ اصلا این‌ها چیستند؟ آیا قهوه گونه‌های مختلفی دارد؟ این گونه‌ها چه تفاوتی با هم دارند؟

این‌ها مواردی است که سعی شده در این نوشتار به آن‌ها پرداخته شود. باشد که به این سوء‌تفاهم تاریخی درباره‌ی قهوه پایان دهد؛ اگر پایانی وجود داشته‌ باشد.

از نظر گیاه‌شناسی گیاه قهوه با نام علمی کافیا (Coffea) متعلق به دسته‌ی بزرگی از گیاهان با عنوان روبیاسیا (Rubiaceae) است. این سردسته‌ی بزرگ، خود دارای حدود ششصد گونه و شش‌هزار زیرگونه‌ی مختلف است. گیاه روناس، کاکتوس پیوت، و گنه‌گنه نیز از دیگر زیرگونه‌های این دسته هستند. اگر اهل طبیعت‌گردی باشید بسیاری از این گونه‌ها را (به‌جز کاکتوس پیوت) در نواحی مختلف ایران دیده‌اید. اما زیر‌گونه‌ی کافیا از نظر تجاری با دیگر انواع خود تفاوت شگرفی دارد. سالی بیست و چهار میلیارد دلار که یادتان که هست!

گیاه قهوه به‌طور کلی سه گونه‌ی مختلف تجاری دارد. دو گونه از آن با عناوین عربیکا و ربوستا از ارزش تجاری و حجم تولید بالاتری برخوردارند و گونه‌ی دیگر یعنی قهوه‌ی لیبریکا (Liberica) به شکلی محدود و برای مصارف حاشیه‌ای تولید می‌شود. این طبقه‌بندی در گذشته به شکل دیگری بود. قهوه‌های اکسلسا (Excelsa)، دووری (Dewevrei) و دیبوسکی (Dybowskii) در گذشته به عنوان گونه‌ها‌یی کاملا متمایز شناخته می‌شدند؛ اما بر اساس دسته‌بندی‌های جدید از سال ۲۰۰۶ همگی آن‌ها به‌عنوان قهوه‌ی لیبریکا شناخته می‌شوند. قهوه‌ی لیبریکا در اصل مربوط به کشور لیبریا در غرب آفریقا بوده اما در اواخر قرن نوزدهم بعد از این‌که آفت قهوه تمامی درختان عربیکا در اندونزی را از بین برد از درخت قهوه‌ی لیبریکا که مقاومت بیشتری در برابر این آفت داشت به‌عنوان جایگزین استفاده کردند. درخت قهوه‌ی لیبریکا با تنه‌ی قدرتمند و چوبی خود تا حدود هجده متر نیز رشد می‌کند و محصول آن طعمی شبیه به روبوستا دارد. به هر حال این قهوه از طرفداران زیادی در میان قهوه‌دوستان برخوردار نیست. پس ما هم همین‌جا راه‌مان را از آن جدا می‌کنیم.

میوه درخت قهوه

خب برویم سراغ گونه‌های مطلوب خودمان. گیاه ربوستا و عربیکا تفاوت‌های اساسی زیادی دارند. مخصوصا اگر قهوه‌باز باشید نکات جذابی در این تفاوت‌ها پیدا می‌کنید. به‌عنوان مثال شما در یک فنجان قهوه‌ی خوب بیشتر به دنبال عطر مسحور کننده‌ی قهوه هستید یا گیرایی زندگی‌بخش آن؟ یا شاید هم به‌دنبال ترکیبی بهشتی از هر دوی آن‌هایید… آها! جالب شد، نه! پس بیایید سر میز آیکافی بنشینید تا کمی گپ قهوه‌ای بزنیم.

قهوه‌ی عربیکا در بازار جهانی از قیمت بالاتری برخوردار است اما نمی‌توان لزوما این را به حساب مرغوبیت آن گذاشت

گیاه عربیکا به‌صورت بوته‌هایی بزرگ در مناطق حاره با ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح دریا می‌روید. دانه‌ی این گیاه با فرمی نسبتا صاف و تخت و اندازه‌ای بزرگ‌تر از روبوستا و کوچک‌تر از لیبریکا – با احتیاط – از دیگر گونه‌ها قابل تشخیص است. دانه‌ی این درخت بعد از بو دادن از عطر و طعم اغراق‌آمیز و مطبوعی برخوردار است. به‌طوری که وقتی قهوه‌ی عربیکا دم می‌کنید معمولا سر و کله‌ی همسایه‌هایی که به‌طور اتفاقی دل‌شان برای شما تنگ شده‌ پیدا می‌شود. اما اگر می‌خواهید یک روز پر مشغله در جریان مسابقات زندگی روزمره را شروع کنید عربیکا پیشنهاد خوبی نیست. در واقع قهوه‌ی عربیکا در مقایسه با دیگر گونه‌ها از کافئین کم‌تری برخوردار است. خیلی کمتر! پس برای چنین مواقعی این را از ما داشته‌ باشید که هیچ‌چیز جای یک فنجان قهوه‌ی روبوستا را نمی‌گیرد.

روبوستا | عربیکا

قهوه‌ی عربیکا در بازار جهانی از قیمت بالاتری برخوردار است اما نمی‌توان لزوما این را به حساب مرغوبیت آن گذاشت. بلکه این اختلاف قیمت بیشتر به علت حساس بودن درخت عربیکا و آسیب‌پذیری آن در برابر آفت‌ها و شرایط نامساعد رشد است. با این حال بیشترین میزان تولید قهوه در دنیا مربوط به این گونه و چیزی در حدود هفتاد درصد کل محصول قهوه‌ی دنیا است. در گذشته خاستگاه و اصلی‌ترین مناطق کشت این گیاه ارتفاعات کوهستانی یمن، جنوب غربی اتیوپی و جنوب شرقی سودان بوده‌ است. در واقع در گذشته به آن قهوه‌ی عربی می‌گفتند. علت شهرت این گونه هم به عنوان قهوه‌ی عربیکا همین است.

پایان بخش اول

بخش دوم این یادداشت را این‌جا بخوانید.

منابع:
http://www.thecoffeeguide.org
www.wikipedia.org
www.cafeenligne.ca

* دانه قهوه عربیکا اصولا ریشه عربی دارد و به همین خاطر املای «عربیکا» نسبت به «آرابیکا» صحیح‌تر به‌نظر می‌رسد. در متن از هر دو املای «روبوستا» و «ربوستا» به‌طور آگاهانه استفاده شده است.

نیز ببینید ~

, , , , ,

‎یک کامنت برای عربیکا یا ربوستا ؟ مساله این است

  1. محمد آقا محمد خانی 14 آگوست 2012 ‎در #

    جناب ندافی تبریک میگم بحث بسیار جالبی اشاره کردین . عالی مختصر و پربار . لذت میبرم با شما در این رابطه گپ بزنم . بازم ممنون عالی بود(محمد آقا محمد خانی مستر باریستا کمپانی قهوه مولیناری ایتالیا در ایران ) … انشاال… قصد داریم امسال اگر شرایط فراهم شود . برای اولین بار در تاریخ در مسابقات WBC نماینده داشته باشیم. ممنون میشیم دوستان از این حرکت رو به جلو و پیشگام قهوه مولیناری در ایران همایت کنند . باور کنید چیزی از المپیک به نحوی دیکه کم نداره . واقعاَ میتونه برای ایران و هر ایرانی افتخار باشه . متشکر

  2. نیما 14 آگوست 2012 ‎در #

    مرسی آقای ندافی….من منتظر پست شما بودم….عالی بود و منتظر قسمت های بعدیش هم هستم….

  3. سروش نفیسی 15 آگوست 2012 ‎در #

    اطلاعات بسیار جالبی بود …. متشکرم

  4. کامران فرقانی 15 آگوست 2012 ‎در #

    ممنون از مطلب جالب شما.نکته بسیار جالبیست جناب محمد آقا محمد خانی

  5. Arash 16 آگوست 2012 ‎در #

    نمی دونم چرا متوجه نشدم
    “گیاه عربیکا به‌صورت بوته‌هایی بزرگ در مناطق حاره با ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر می‌روید.” دقیقاً منظورتون از ارتفاع 1000متر چیه؟ !

    • nima 17 آگوست 2012 ‎در #

      آرش آقا..ارتفاع اون منطقه از سطح اقیانوس……نه این که مثلا اون کوه 1000 متر ارتفاع داشته باشه.ما وقتی میریم تبت توی یه شیب ملایم میریم و به تبت میرسیم.شاید اونجا پست باشه ولی در کل زمین اونجا از سطح اقیانوس که معیار ماست ارتفاع داره یعنی در ارتفاع بنا شده.امیدوارم تونسته باشم درست توضیح بدم.

    • حسن افشاری 22 آوریل 2013 ‎در #

      1000 متر بالاتر از سطح دریا

  6. لادن 21 آگوست 2012 ‎در #

    دستت درد نکنه ،عجب مطلب جالب وخوبی بود این !

  7. علی 29 آگوست 2012 ‎در #

    بسیار ممنون از اطلاعتی که در اختیار ما قرار می دهید

  8. ملیکا 5 سپتامبر 2012 ‎در #

    salam, mersi az matlabe jalebetoon,
    mikham bedoonam manzoor az Ghahveye sabz hamun ghahveye kham hast? va inke shenidam ghaveye sabz baraye laghari besiar monasebe, rabti be noesh nadare? inke arabica bashe ya digari?

  9. حسين 7 اکتبر 2012 ‎در #

    kolan hame chize web siteton alie mer30 ke be in maghoole baha midin

  10. shenase 15 جولای 2013 ‎در #

    با سلام
    سایت کاملی دارید. برای همینم نشان افتخار گرفتید.
    می خواستم بپرسم اسپرسو کدومشونه، عربیکا یا روبوستا؟
    اگه جوابتون ترکیب هر دوتاست، لطفا بگید که کدوم قهوه ها فقط روبوستا هستن یا کدوم مارک هات فقط روبوستا هستن.
    با تشکر

  11. shenase 15 جولای 2013 ‎در #

    با سلام
    سایت کاملی دارید. برای همینم نشان افتخار گرفتید.
    می خواستم بپرسم اسپرسو کدومشونه، عربیکا یا روبوستا؟
    اگه جوابتون ترکیب هر دوتاست، لطفا بگید که کدوم قهوه ها فقط روبوستا هستن یا کدوم مارک هات فقط روبوستا هستن.
    با تشکر..

  12. mahyar 7 فوریه 2014 ‎در #

    من یه کافه میرم و یه قهوه واسم میاره به اسم رستو که به گفته ی خودشون قوی ترین قهوه هستش و به همراهش یه استکان آب گازدار هم میده میشه در مورد تهیه ی این نوع قهوه و کلا بیوگرافیش واسم یه توضیحی بدین.ممنون میشم

  13. raha 10 می 2015 ‎در #

    با سلام و عرض ادب

    از اینکه با این سایت آشنا شدم بسیار مسرورم اطلاعات بسیار خوبی رو در اختیار ما گذاشتید
    البته مدت زمن زیادی از این پست گذشته و نمی دونم پاسخگوی سوالم هستید با خیر؟!

    خواهشمندم در صورت اطلاع راهنمایی بفرمایید:

    برادرم به مدت یک هفته برای سفر کاری به آفریقا ( تانزانیا ) میروند . ازایشون خواستم که برایم قهوه بیاورند . منتهی اطلاعی در مورد اینکه چه نوع قهوه هایی در این کشور خوب هست و طرفدار بیشتری دارد ندارم
    اگر شما اطلاعاتی در این خصوص دارید ممنون میشم راهنمایی بفرمایید.

    البته سوال دیگری هم داشتم
    من با دستگاه اسپرسو قهوه تهیه می کنم و بسته به نوع قهوه کفی که روی آن تشکیل می شود متفاوت است . چند وقت پیش یک بسته قهوه برایم سوغات آوردند که کف زیاد و مزه ملایم و عطر بسیار مطبوعی داشت البته روست آن هم مدیوم بود هر جا در تهران گشتم اون مارک ایتالیایی را نیافتم و گفتند نیست

    سوالم این است که کدام نوع قهوه کف و کرم بیشتری دارد در بین روبستا و عربیکا؟ و از چه نوع دان قهوه ای می توانم برای گرفتن این نتیجه ( کرم بیشتر روی قهوه و عطر مطبوع) استفاده کنم؟

    متشکرم از توجه و مطالب بسیار خوب شما

  14. بهراد 19 فوریه 2016 ‎در #

    سلام باریستا بهراد هستم خوب از کافه امیر شکلات اصلاعات خوب بود اما به روز نبود اگه اصلاعات در رابط با بو دادن قهوه بدین مچکر میشم خودم بیشترشو میدونم میخوام اگاه تر باشم مرسی

  15. احمد 26 آوریل 2016 ‎در #

    هوش سیاه کامران بوریایی

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.