همه آنچه لازم است درباره قهوه سینگل اوریجین یا تک‌خاستگاه بدانید – بخش نخست
آیا تابه‌حال عبارت قهوه «سینگل اوریجین» به گوش‌تان خورده؟ پیش آمده که در کافه‌ای باریستا با آب و تاب به شما توضیح دهد که قهوه‌شان از فلان منطقه اتیوپی آمده و قهوه ترکیبی یا blend نیست؟ معنا و مفهوم قهوه «سینگل اوریجین» که این روزها این‌قدر محبوب و پرطرفدار شده چیست؟ اهمیت آن کجاست؟ تفاوت آن با بقیه قهوه‌ها چیست؟ قهوه‌ی سینگل اوریجین چه ارتباطی با جریان موج سوم قهوه دارد؟
در این یادداشت به‌قلم «ای پیپونیچ» و برگردان «علی نصیری» کوشیده‌ایم به دنبال پاسخ این پرسش‌ها برویم.
عبارت قهوه «تک خاستگاه» معادل پیشنهادی آیکافی برای قهوه سینگل اوریجین (Single Origin) است و از این پس از همین عبارت در متن استفاده خواهیم کرد.
[hr]تک خاستگاه، تک منطقه، تک مزرعه: معنی این‌ها چیست؟
آیکافی – «تک خاستگاه» عبارتی مختصر اما دارای معنایی عمیق است. برخی اوقات در شکل ساده‌شده‌اش به‌کار می‌رود: یعنی قهوه‌ای که از یک «تولیدکننده واحد»، «یک برداشت» یا «یک منطقه در یک کشور» تهیه شده است. «تک مرزعه» (Single Farm) و «تک منطقه» (Single Estate) یعنی این‌که قهوه از یک مزرعه، کارخانه و یا تولیدکننده آمده است. معمولا روی بسته‌بندی قهوه اطلاعات دقیق‌تری مانند نام منطقه یا حتا قطعه زمینی که قهوه در آن‌جا روییده را نیز می‌شود پیدا کرد. این قطعه زمین مشخص در یک مزرعه قهوه را microlot می‌خوانند؛ یا اگر بسیار محدودتر باشد به آن nanolot می‌گویند.
با این حال آنچه گفته شد، تمام معنی قهوه «تک خاستگاه» نیست. آندرآ وِلِسیو از اعضای انجمن قهوه تخصصی اروپا می‌گوید:
[quote style=”boxed”]«مهم‌ترین ویژگی قهوه تک خاستگاه، قابلیت ردیابی کردن آن است؛ این‌که دقیقا بدانید قهوه‌تان از چه مزرعه‌ای آمده؛ و همچنین قهوه‌ای یک‌دست در اختیار دارید و نه قهوه‌ی ترکیبی یا blend. این معمولا به معنی کیفیت بالاتر است؛ تاییدی بر این‌که قهوه از مزرعه‌ای خاص با ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد آمده، طعم آن منعکس‌کننده‌ی محل کشت آن است و نیز تاثیرگرفته از ویژگی‌های جغرافیایی همان مزرعه و منطقه‌ی خاص.»[/quote]نیز ببینید ~ قهوه موج سوم
درست به همین دلیل است که قهوه‌ی تک خاستگاه در جریان موج سوم قهوه اهمیت بسیار بالایی پیدا می‌کند – تمام موضوع به درک عمیق‌تری از ویژگی‌ها و پروفایل قهوه منجر می‌شود و این‌که این پروفایل چطور از منطقه‌ای که قهوه در آن روییده تاثیر می‌پذیرد.
افزایش محبوبیت قهوه تک خاستگاه
اما از کی و چگونه مفهوم «تک خاستگاه» وارد فرهنگ اصطلاحات قهوه شد؟ بنا بر نظر جرمی تورز – مدیرعامل یونیون هندروستد کافی – علاقمندی به قهوه تک خاستگاه تحت‌تاثیر رشد کافه‌های تخصصی (Specialty Cafe) و بهکارگیری روش‌های دستی دم کردن قهوه مانند کمکس و سایفون بوده است.
قهوه‌های دمی که به روش دستی (در مقابل روش ماشینی) تهیه می‌شوند، در کنار اسپرسو و نوشیدنی‌های بر پایه اسپرسو قد علم کرده‌اند، بی‌آن‌که به جایگاه آن‌ها لطمه‌ای وارد کنند. سرعت بالای پیشرفت صنعت قهوه و علاقه باریستاها به امتحان ایده‌های جدید و تجربه‌گرایی، شکی باقی نمی‌گذارد که بخش بزرگی از این صنعت آماده پشت سر گذاشتن روش‌های قدیمی و بهکارگیری روش‌های نوین برای قرن حاضر است.
قهوه تک خاستگاه به دلیل قابلیت ردیابی آن مورد‌پسند عموم قرار گرفته است. اَندرو هتزل از کافه‌میکرز کافی می‌گوید: «بعضی از مشتریان در زمینه قهوه اطلاعات خوبی دارند و همیشه آماده تبادل‌نظر و نیز تجربه‌ی طعم‌های جدید یک قهوه خوب هستند. از طرف دیگر همین تجربه‌ی ارتباطی با مشتریان، کمک می‌کند تا درک و تفسیر جدیدی از بارزه‌های طعمی پیچیده‌ی قهوه به‌دست داده شود.»
[quote style=”boxed” float=”left”]بعضی از مشتریان در زمینه قهوه اطلاعات خوبی دارند و همیشه آماده تبادل‌نظر و نیز تجربه‌ی طعم‌های جدید یک قهوه خوب هستند. از طرف دیگر همین تجربه‌ی ارتباطی با مشتریان، کمک می‌کند تا درک و تفسیر جدیدی از بارزه‌های طعمی پیچیده‌ی قهوه به‌دست داده شود[/quote]«در طرف دیگر مشتریانی هستند که اطلاعات چندانی ندارند و علاوه بر آن علاقمند هم نیستند که درگیر این موضوع شوند. اما هنوز راه‌هایی برای هدایت آن‌ها به‌سوی قهوه‌های با کیفیت بالاتر وجود دارد. اطلاعات تکمیلی که روسترهای قهوه و فروشندگان در مورد قهوه ارائه می‌دهند نیز بسیار مفید و راهگشاست. این اطلاعات جزئیاتی درباره مزرعه، زمین، کشاورزان، اقلیم، برداشت محصول، روش فرآوری، ارتفاع کشت، گونه و زیرگونه‌ی قهوه و … آشکار می‌سازد.»
در این جنبشی که در دنیای قهوه برخاسته و به‌شدت متمرکز بر شفافیت و نوآوری است، جای تعجب نیست که مفهوم «قهوه تک خاستگاه» تا این اندازه مورد توجه قرار بگیرد.
تقاضا برای قهوه تک خاستگاه و تاثیرات آن بر خاستگاه
اما محبوبت قهوه تک خاستگاه چه اثری بر فرآیند تولید خواهد گذاشت؟
طبق آنچه که تا الان معلوم شده بازار مصرفی قهوه آنقدر قدرتمند هست که حتا بر روش‌های کشت قهوه نیز تاثیر بگذارد. برای پاسخگویی به این تقاضای بازار جدید، کشاورزان متخصص (Specialty Farmer) با انتخاب بهتر انواع محصول، نظارت بر روند «داشت»، دقت در زمان کشت و بهکارگیری فناوری‌های جدید در فرآوری قهوه (Coffee Processing) عزم خود را برای ارائه‌ی قهوه‌های مرغوب‌تر جزم کرده‌اند.
معامله مستقیم و افزایش کیفیت قهوه
این تجربیات هیچ‌گاه بدون بهکارگیری روش معامله مستقیم (Direct Trade) امکان‌پذیر نبوده‌اند. تردیدی نیست که ارتباط هرچه بیشتر روسترهای قهوه و کشاورزان، به بهبود کیفیت محصول قهوه خواهد انجامید. تولیدکنندگان قهوه و کشاورزان، گوش‌به‌زنگ روستری‌ها هستند تا ببینند چه قهوه‌ای در بازار محبوب شده؛ از طرف دیگر، روسترهای تخصصی قهوه که همواره در پی ارائه‌ی قهوه‌های تک خاستگاه جدید به مشتریان خود هستند، می‌توانند به‌راحتی تولیدکنندگان مطرح قهوه را شناسایی کرده و از آن‌ها بیاموزند.
نیز ببینید ~ استانداردها و گواهی‌نامه‌های دنیای قهوه
روستری‌های قهوه و خریداران قهوه سبز با سرکشی‌های منظم به مزارع قهوه، دانش و تجربه‌ی ارزشمندی به‌دست می‌آورند. در واقع این روزها بسیاری از روسترهای تخصصی (Specialty Roaster)، اطلاعات دست‌اولی درباره تاثیر شیوه‌های کشت و فرآوری قهوه بر دانه قهوه در اختیار دارند. کشاورزان، خریداران و روسترهای قهوه همگی در کنار هم شاید بالغ بر ۱۰۰ نوع قهوه را در روز کاپ (Cupping) می‌کنند تا بتوانند ارزیابی دقیقی در خصوص پروفایل قهوه‌های مختلف با روش‌های فرآوری متفاوت به‌دست آورند و برگه‌های کاپینگ را با هم مقایسه کنند. در نتیجه این تبادل اطلاعات و معاملات قهوه، مصرف‌کنندگان نیز به دایره‌ی گسترده‌تری از انواع قهوه‌های مختلف دسترسی پیدا می‌کنند.
اما در این میان تنها تولیدکنندگان و روسترهای قهوه نیستند که نقشی مهم بازی می‌کنند؛ مشتریان و مصرف‌کنندگان نیز در این معادله در موقعیت تاثیرگذاری قرار گرفته‌اند. می‌پرسید، چطور؟ با استقبال و تصدیقِ کیفیتِ قهوه برتر و باکیفیت و مرغوب!
جورج رائول ری‌ورا از تولیدکنندگان قهوه در ال سالوادور می‌گوید:
«بازخوردی که مشتریان از این تجربه‌ی شگفت قهوه‌نوشی‌شان ارائه می‌دهند بسیار تاثیرگذار است. آن‌ها با این کار در واقع از تلاش بی‌وقفه‌ی کشاورزان قدردانی می‌کنند و آن‌ها را به کار سخت‌تر و تولید مطلوب‌‌تر ترغیب می‌کنند. این موضوع از نظر مالی نیز برای کشاورزان حائز اهمیت است. وقتی که کشاورز، قهوه باکیفیت‌تری ارائه می‌دهد و از آن طرف مشتری نهایی – پیوسته – محصول مرغوب‌تری طلب می‌کند، روسترها متقاعد می‌شوند که قیمت منصفانه‌تری در ازای محصول ناب کشاورزان قهوه به آن‌ها پیشنهاد دهند.»
پس دفعه‌ی بعدی که در یکی از کافه‌های موج سومی، قهوه تخصصی (specialty coffee) سفارش می‌دهید، به یاد آورید که با پولی که پرداخت می‌کنید، شما هم در ارائه قهوه‌ای با کیفیت بالاتر و به تبع آن ایجاد کسب‌وکاری عادلانه‌تر بین کشاورزان و تولیدکنندگان نقش مهمی بازی می‌کنید.
احساس بی‌نظیری دارد؛ مگر نه؟
قسمت دوم این یادداشت را این‌جا بخوانید.
