موافقان و مخالفان قهوه درباره آن چه می‌گویند

دکتر پاتریشیا فیتزجرالد

سردبیر بخش سلامت هافینگتن‌پست

گاهی اوقات فکر می‌کنم با وجود آن‌که قهوه نوشیدنی‌ای بس خواستنی‌ست٬ اما می‌تواند برای بدن مضر باشد. داغ و خوش‌طعم همراه با اندکی کافئین تحریک‌کننده؛ [بنا به قاعده مضر بودن هر چیز دل‌پذیری] چطور می‌تواند بی‌ضرر باشد؟ اما حقیقت دارد: برای بسیاری افراد٬ مصرف متعادل قهوه هیچ آسیبی به سلامت بدن نمی‌رساند.

در حقیقت یکی از بهترین بخش‌های کار روزانه من این است که به مراجعان بگویم لازم نیست نوشیدن قهوه صبح‌گاهی‌شان را متوقف کنند. به عنوان یک پزشک٬ زمان زیادی از وقت من با بیماران صرف مشاوره‌های غذایی می‌شود. معمولا به‌شان توصیه می‌کنم کمتر شکر و بیشتر سبزیجات بخورند و سعی کنند از غذاهای فرآوری‌شده کمتر استفاده کنند؛ فرآوری‌ای که ضروری و البته گاه مساله‌ساز است. با این‌حال قهوه صبح‌گاهی می‌تواند همچنان در دستور غذایی روزانه بیماران حفظ شود. شما نمی‌دانید چه لذتی دارد دیدن برق نگاه بیماران٬ وقتی به‌شان می‌گویم که می‌توانند به نوشیدن قهوه روزانه ادامه دهند.

با این‌حال من هیچ‌وقت نمی‌گویم افراد می‌توانند به نوشیدن قهوه ادامه دهند٬ تنها به‌خاطر لذتی که به‌همراه دارد (با وجود آن‌که لذت و سلامت دو چیز معمولا متضاد هستند.) باید بگویم بسیاری از مطالعات اخیر نشان داده که چند فنجان قهوه در روز به‌خودی خود هیچ آسیبی به بدن نمی‌رساند. همین چندی پیش نتایج یک آزمایش نشان داد که مصرف قهوه در بزرگ‌سالان ارتباطی با سرطان‌های مزمن ندارد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان و دیگر بیماری‌های جدی٬ در قهوه‌نوشان لزوما بیشتر از سایرین نیست.

[quote style=”boxed” float=”left”]وقتی بتوانیم از عادات غذایی‌مان بدون احساس عذاب وجدان لذت ببریم٬ این به سلامت روحی‌مان نیز کمک می‌کند[/quote]

حتا مطالعات نشان داده که قهوه نه تنها ضرر ندارد٬ بلکه برای سلامت بدن مفید نیز هست. نتایج همان آزمایش بالا مشخص کرده که قهوه‌نوشان کمتر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند. همچنین مصرف منظم قهوه ریسک ابتلا به سرطان‌هایی چون پروستات و پوست را کاهش می‌دهد.

علاوه بر این٬ بررسی آزمایش‌های انجام شده در دانشگاه فلوریدای جنوبی و دانشگاه میامی نشان داد که مصرف بالای کافئین می‌تواند بروز نشانه‌های آلزایمر را به تاخیر بیاندازد. مطالعاتی دیگر نشان داد که نوشندگان قهوه دارای طول عمر بیشتری هستند. در بررسی‌هایی دیگر مشخص شد که قهوه تاثیراتی بر سلامت روان نیز دارد. نتایج این بررسی مشخص کرد خانم‌هایی که روزانه دو یا سه فنجان قهوه کافئین‌دار مصرف می‌کنند٬ در مقایسه با آن‌هایی که اصلا قهوه نمی‌نوشند ۱۵٪ کمتر مستعد ابتلا به افسردگی هستند.

تعدد چنین مطالعات و آزمایش‌هایی که مصرف قهوه را بی‌ضرر می‌دانند٬ از جهت دیگری نیز می‌تواند برای سلامت ما پرفایده باشد. به‌هر حال اگه بدانید عادتی که سال‌ها داشته‌اید از نظر جسمی و فیزیکی هیچ ضرری برای شما نداشته و ندارد٬ کمی آسودگی فکری پیدا می‌کنید و خیال‌تان از این بابت راحت می‌شود. به‌خصوص اگر این توصیه‌ها را از یک “پلیس غذایی” بشنوید. وقتی بتوانیم از عادات غذایی‌مان بدون احساس عذاب وجدان لذت ببریم٬ این به سلامت روحی‌مان نیز کمک می‌کند. علاوه بر این‌ها٬ سایر جنبه‌های نوشیدن قهوه چون تاثیرات روانی و کارکرد‌های اجتماعی و فرهنگی آن نیز می‌تواند موید مفید بودن این پرطرفدارترین نوشیدنی در دنیا باشد.

[quote style=”boxed” float=”right”]قهوه در حقیقت می‌تواند بهانه‌ای باشد برای معاشرت آدم‌ها٬ برای پذیرایی کردن و پذیرایی شدن. دعوت برای نوشیدن قهوه حالا دیگر به یکی از نشانه‌های جهانی مهمان‌نوازی تبدیل شده است[/quote]

برای میلیون‌ها نفر هیچ‌چیز دل‌پذیرتر از یک فنجان قهوه صبح‌گاهی نیست؛ چیزی که از رخت‌خواب بیرون‌تان می‌کشد و شما را برای آغاز کار روزانه آماده می‌کند؛ یا لااقل باعث می‌شود صبح‌ها کمی تحمل‌پذیرتر شوید. اثرات یک فنجان قهوه خوب تنها به نوشیدن آن البته محدود نمی‌شود؛ هیچ دقت کرده‌اید همین‌که در ظرف قهوه‌تان را باز می‌کنید و آن رایحه منحصربه‌فرد و خواستنی در فضا می‌پیچد٬ یا حتا وقتی از جلوی یک کافی‌شاپ می‌گذرید٬ چه حس دوست‌داشتنی‌ای به شما دست می‌دهد؟ همین حس است که در مغز شما دوپامین آزاد می‌کند و ارتباط دوپامین با حس سرخوشی و سلامت روح امری اثبات‌شده است. به‌علاوه٬ همین مراسم رفتن به کافی‌شاپ و سفارش یک فنجان قهوه داغ در سرمای زمستان و یا یک لیوان آیس کافی در عرق‌ریزان تابستان به‌خودی خود یک دنیا می‌ارزد.

لذائذ دیگری هم هست؛ بهانه‌های ساده و کوچکی مثل صدای خُرد شدن دانه‌های قهوه در دستگاه آسیا و یا کف‌‌کردن شیر زیر علمک دستگاه اسپرسوساز؛ گپ و گفت با قهوه‌چی و باقی آدم‌های کافی‌شاپ… یا از همه این‌ها بالاتر٬ گفت‌گویی که پایان‌ش به دعوت از شما به صرف یک فنجان قهوه ختم می‌شود.

کارکردهای اجتماعی قهوه فراتر از این حرف‌هاست؛ قهوه در حقیقت می‌تواند بهانه‌ای باشد برای معاشرت آدم‌ها٬ برای پذیرایی کردن و پذیرایی شدن. دعوت برای نوشیدن قهوه حالا دیگر به یکی از نشانه‌های جهانی مهمان‌نوازی تبدیل شده است. از طرف دیگر کافی‌شاپ‌ها همچنان جزو اماکن عمومی پرطرفدار محسوب می‌شوند که آدم‌ها برای دور هم جمع شدن انتخاب می‌کنند؛ یا اولین دیدارهایشان را در آن‌‌جا ترتیب می‌دهند. شاید هم تنها گوشه‌ای می‌نشینند و با خود خلوت می‌کنند و کتابی می‌خوانند. در و دیوار کافی‌شاپ‌ها این‌روزها پر است از پوسترهای تئاتر و کنسرت‌های موسیقی و برنامه‌های خیریه.

مثل بسیاری چیزهای دیگر٬ مصرف قهوه اگر با میانه‌روی انجام شود٬ بیشترین لذت را به‌همراه دارد. در ادامه خواهم گفت که چگونه به این میانه‌روی در مصرف قهوه باید رسید. اما کلمه کلیدی در جمله بالا همانا لذت است؛ چرا که لذت‌بخشی را می‌توان با اطمینان مهم‌ترین ویژگی قهوه برشمرد.

چطور قهوه بنوشیم و سلامت بمانیم

قبل از این‌که لاته دابل‌شات اکسترا لارج‌ تان را سفارش دهید٬ حواس‌تان باشد که بیشتر مختصصان بر سر این مساله توافق نظر دارند که بهتر است مصرف قهوه را به یک تا دو فنجان در روز محدود کرد. اگر احساس می‌کنید کافئین٬ زیادی برای‌تان تحریک‌کننده است٬ قهوه بدون کافئین سفارش دهید. کافئین به‌هر حال ممکن است موجب بی‌خوابی٬ استرس٬ اضطراب٬ ناراحتی‌های دستگاه گوارش و به‌هم ریختن ریتم نبض شود. خانم‌های باردار و بیماران قلبی حتما لازم است در مورد مصرف قهوه با پزشک معالج‌شان مشورت کنند. علاوه بر این‌ها٬ شکر اضافی و خامه از همراهان نه‌چندان سالم قهوه محسوب می‌شوند.

چند نکته

• اگر می‌خواهید قهوه بدون کافئین سفارش دهید٬ بهتر است قهوه به روش‌های طبیعی چون فرایند آبی سوئیسی دی‌کف شده باشد تا روش‌های شیمیایی.
• اگر برای‌تان مقدور است از دانه قهوه ارگانیک استفاده کنید. قهوه‌هایی که به روش تجاری و معمول تهیه می‌شوند٬ در کشت‌شان از مواد شیمیایی زیادی استفاده می‌شود.
• اگر مشکل کلسترول دارید٬ توصیه می‌کنم برای تهیه قهوه به روش دمی٬ حتما از فیلترهای کاغذی استفاده کنید.

دکتر مارک هایمن

پزشک عمومی

قهوه اکسیری جادویی‌ست که آمریکایی‌ها را سر پا نگه می‌دارد. پیش از همه‌گیر شدن لوله‌کشی در خانه‌ها و در دسترس بودن آب قابل شرب٬ آمریکایی‌ها برای صبحانه آبجو می‌نوشیدند و همین‌طور در طول روز به آبجوخوری ادامه می‌دادند. در نتیجه تمام روز کسل بودند و هیچ سرزندگی درشان دیده نمی‌شد. تا این‌که در اوائل قرن ۱۷ قهوه‌خانه‌ها در آمریکا پا گرفتند. الکل و آبجو جای‌شان را به کافئین و قهوه دادند و این آغاز عصر باشکوه انقلاب صنعتی در این کشور بود. شاید چندان اتفاقی نباشد که پیدایش اینترنت و انقلاب فن‌آوری تقریبا همزمان با آغاز به‌کار استارباکس در آمریکا به‌وقوع پیوست. این به آمریکایی‌ها کمک می‌کرد تا تمرکز کنند!

درست به‌همین خاطر بود که من اولین بار به‌عنوان یک دانشجوی رشته پزشکی٬ نوشیدن مرتب قهوه را شروع کردم. خب همه همین کار را می‌کردند؛ قهوه بهترین راه بود برای تاب آوردن امتحانات آناتومی و بیوشیمی. اما خیلی زود متوجه شدم که عصرها دچار یک نوع رخوت و بی‌حالی می‌شوم. مغزم انگار خاموش می‌شد و چشمانم سنگین؛ و تنها راه چاره فنجانی دیگر بود. روزهایی که شیفت اورژانس بودم٬ تنها یک شات کوادر (۸تایی) اسپرسو از ۱۱ صبح تا ۷ بعدازظهر سر پا نگاهم می‌داشت و من مثل یک معتاد به مواد همین‌طور کار می‌کردم. برای این‌که کارایی‌ام را بالا نگه دارم٬ به‌ناچار دیوانه‌وار قهوه مصرف می‌کردم. خوابم دچار مشکل شده بود٬ به‌دفعات از خواب می‌پریدم و همان‌قدر هم که می‌خوابیدم٬ خستگی‌م را به‌در نمی‌کرد. خموده و پریشان از خواب بلند می‌شدم و باز پی قهوه را می‌گرفتم.

[quote style=”boxed” float=”left”]واکنش همه افراد به کافئین یکسان نیست. هضم قهوه برای بعضی راحت است و برای برخی مشکل‌زا[/quote]

تصمیم گرفتم بدن‌م را سم‌زدایی کنم و وارد فاز ترک شوم. بعد از چند روزی سردرد و ضعف مفرط٬ انرژی از دست‌رفته‌م گویی دوباره برگشت. صبح‌ها قبراق از خواب پا می‌شدم و آماده بودم تا روزم را با انرژی آغاز کنم. انرژی‌ای که به‌طور یکنواخت در تمام طول روز همراهم بود. خواب‌م عمیق شد و اضطراب و تشویش همیشگی‌م از بین رفت. دریافتم که تمام این مدت با انرژی عاریه‌ای می‌زیسته‌ام.

حقیقت این است که واکنش همه افراد به کافئین یکسان نیست. هضم قهوه برای بعضی راحت است و برای برخی مشکل‌زا. روش‌هایی که بدن ما برای سم‌زدایی در پیش می‌گیرد٬ به‌طور ژنتیکی تعیین می‌شوند. به‌همین خاطر است که یک فنجان قهوه صبح‌گاهی باعث می‌شود فردی نتواند تا چند روز درست بخوابد؛ اما شخص دیگری یک دابل اسپرسوی غلیظ هم بعد از ناهار بزند٬ ممکن است سرش به بالش نرسیده خوابش ببرد. ژنی که در این میان نقش‌آفرین است CYP1A2 نام دارد. می‌توانید برای این‌که خیال‌تان راحت شود٬ آزمایش دهید و ببینید بدن‌تان مشکلی برای سم‌زدایی دارد یا خیر. خبر خوب این‌که بعضی‌ها ممکن است راحت‌تر بتوانند با کافئین کنار بیایند و با خیال راحت از قهوه‌شان لذت ببرند.

به‌هرحال بد نیست نگاه دوباره‌ای بیاندازیم به عادات و وسواس‌های قهوه‌نوشی‌مان. آمریکایی‌ها در مقایسه با ۱۰۰ سال پیش به‌طور متوسط شب‌ها ۱ ساعت و نیم کمتر می‌خوابند و این مساله به‌طور جدی بر کارایی و سلامت بدن اثر مخرب دارد. بی‌تردید قهوه نقش قابل‌توجهی در این میان بازی می‌کند. با این وجود به‌هر حال قهوه مزایایی هم دارد. قهوه از منابع آنتی‌اکسیدان در رژیم غذایی روزانه آمریکایی‌ها محسوب می‌شود. محققان بر این باورند که پارکینسون و آلزایمر را متوقف می‌کند؛ همین‌طور تاثیراتی بر دیابت نوع ۲ و افسردگی دارد. باعث می‌شود بهتر تمرکز کنید٬ بهتر مطالعه کنید و حتا کارایی‌تان بالاتر رود.

خب با این اوصاف چرا اصلا یک لوله‌کشی مستقل برای قهوه در خانه‌هایمان در نظر نگیریم؟

• دلیل اول این‌که٬ قهوه اعتیادآور است. البته مصرف تفننی آن مطلقا بلااشکال است. اما بدون شک قهوه و کافئین روی سیاه دیگری نیز دارند.
• شما را وا می‌دارد تا بیشتر و بیشتر بنوشید تا به آن سطح از هشیاری برسید که برای‌تان نرمال است. مضراتی چون سردرد٬ ضعف و دیگر علائم بیولوژیکی باعث می‌شود تا آن‌را در زمره داروهای اعتیادآور قلمداد کرد.
• رهاسازی دوپامین مغز را تحریک می‌کند؛ مساله‌ای که به ما کمک می‌کند تا تمرکز کنیم٬ دقت‌مان را بالا بریم و چیزها را به‌خاطر بسپاریم. اما همین٬ در طول زمان موجب مضمحل شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز شده و کارایی آن‌ها را پایین می‌آورد.
• رهاسازی هورمون‌هایی چون آدرنالین و کورتیزول را تحریک می‌کند و این موجب تپش قلب٬ اضطراب٬ بی‌خوابی و حتا افزایش قند خون و انسولین می‌گردد.
• با افزایش هموسیستئین موجب بالارفتن ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی٬ افسردگی و سرطان گشته٬ ویتامین و املاح معدنی چون منیزیم خون را زائل می‌کند.
• موجب دفع کلسیوم از طریق ادرار شده و پوکی استخوان را تسریع می‌کند.
• باعث اسهال٬ ریفلاکس و سوزش معده می‌گردد.
• خطر مرده‌زایی در بین مادران باردار را افزایش داده و موجب کمبود آهن در بدن مادر و نوزاد می‌شود.

مصرف گاه‌به‌گاه و تفننی خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های اعتیادآوری چون شکر و کافئین اساسا برای بدن بی‌ضرر است. اما استفاده مداوم٬ عادت‌گونه و افراطی آن‌ها خطرهای زیادی برای سلامت بدن به‌همراه دارد. مهم‌تر از این‌ها٬ نوشیدن اعتیادگونه قهوه اثراتی منفی بر کیفیت زندگی نوشندگان دارد: معمولا خوب نمی‌خوابند و همیشه خسته و مضطرب و آشفته هستند. به‌عنوان نوشیدنی‌ای که قرار است نشاط‌آور باشد٬ بیشتر از آن‌چه به شما انرژی می‌بخشد٬ از شما انرژی می‌گیرد. کسانی که از بند اعتیاد قهوه رسته‌اند معمولا اظهار دارند که بعد از ترک قهوه انرژی بیشتری در خودشان احساس می‌کنند.

چطور است به‌جای قهوه از داروی تعطیلات استفاده کنید؛ بی‌شک ضررهایش از قهوه برای شما کمتر است.