نویسنده مهمان ~ رویا خوشنویس
آمستردامی‌ها تمام تلاش خود را می‌کنند که اصالت این شهر زیبا و قدیمی را حفظ کنند. اصالتی که با دوچرخه و کافههای نقلی و کانال‌های آب معنا می‌شود و شاید دلیل اصلی این فضای دوستانه تعداد کافه‌ها و رستوران‌هایی‌ست که در طبقه‌ی اول بسیاری از خانه‌ها و ساختمانهای قدیمی مرکز شهر وجود دارند. انرژی این نوشیدنی حیات‌بخش هماهنگ با فضای توریستی و همیشه ابری هلند است. رویا خوشنویس دانشجوی ایرانی ساکن هلند از تجربه‌ی دست‌اول قهوه‌نوشی در آمستردام برای آیکافی نوشته است.
آیکافی – من از آن سری دانشجوها و محقق‌های قهوه‌نوش نیستم که اموراتم بدون قهوه نگذرد. گاهی حتا چای سبز را به قهوه ترجیح می‌دهم. اما از همان روزهای اول زندگی در هلند، پیوند قهوه و زندگی روزمره در این‌جا برایم چنان روشن شد که خیلی زود فهمیدم جایگاه قهوه را در فرهنگ هلندی نباید دست کم گرفت. چند ماه پیش وقتی دفتر کار کوچکم را در ساختمان دانشگاه لایدن تحویل می‌گرفتم، اولین نکته‌ای که منشی گروه در توضیح فضای کار به من گفت این بود: «نگران قهوه نباش! دستگاه دم‌آوری قهوه فراهم است و لازم نیست برای خرید قهوه به کافه‌ی دانشگاه بروی» و با هیجان قوطی قهوه‌ی مرغوب کنار دستگاه را به من نشان داد و در چشمانش خواندم که این سخاوتی فراموش‌نشدنی از طرف دفتر گروه است.
من بین دو شهر لایدن و آمستردام در رفت وآمد هستم و باید بگویم که قهوه سنخیت زیادی با فضای کافه‌نشینی این دو شهر دارد. مانند بیشتر شهرهای هلند، لایدن و آمستردام از مرکزشهری قدیمی با کانال‌های زیبا، خانه‌های کوچک به هم چسبیده و باریک با شیروانی‌هایی رنگی و کافههای کوچک با چوب‌های قهوه‌ای تشکیل شده‌اند که نوشیدن قهوه را به تجربه‌ای فراموش‌نشدنی تبدیل می‌کنند.
نیز ببینید ~ کافه مفهومی استارباکس در آمستردام
آمستردامی‌ها تمام تلاش خود را می‌کنند که اصالت این شهر زیبا و قدیمی را حفظ کنند. اصالتی که با دوچرخه و کافههای نقلی و کانال‌های آب معنا می‌شود و شاید دلیل اصلی این فضای دوستانه تعداد کافه‌ها و رستوران‌هایی‌ست که در طبقه‌ی اول بسیاری از خانه‌ها و ساختمانهای قدیمی مرکز شهر وجود دارند. انرژی این نوشیدنی حیات‌بخش هماهنگ با فضای توریستی و همیشه ابری هلند است.
[quote]قهوه اولین بار به‌دست یک هلندی وارد اروپای شمالی شده. در واقع هلندی‌ها نقش مهمی در معرفی قهوه به اروپا داشته‌اند. در سال ۱۶۱۶ بازرگان هلندی پیتر وان دن بروک دانه‌ی قهوه را از بندر موکا در یمن به آمستردام می‌آورد و در گلخانه‌ای متناسب با آب و هوای جنوب یمن تعدادی درخت قهوه پرورش می‌دهد. این اتفاق خیلی بزرگی نبود تا ۴۰ سال بعد زمانی که این درختان در گلخانه‌ی بروک به بار نشستند و تبدیل به منبع ارزشمندی برای قهوه عربیکا شدند. بروک در سال ۱۶۵۸ این نهال‌های قهوه را برای کشت انبوه قهوه به سری‌لانکا و بعد جنوب هندوستان برد.[/quote]البته تجار هلندی این مزرعه‌ها را رها کرده و تمرکز خود را به‌طور اختصاصی بر روی کشت قهوه در جاوا در اندونزی و جزیره‌ی سورینام در آمریکای مرکزی که هر دو از مستعمرات هلند بودند صرف کردند. در واقع تجارت قهوه به یکی از اصلی‌ترین و سود‌آورد‌ترین محصولات کمپانی هند شرقی هلند تبدیل شد.
تاریخ قهوه در هلند در طی قرن‌ها دچار تغیرات قابل‌توجهی شده. مهم‌ترین آن این است که هلندی‌ها تا سا‌ل‌ها به قهوه به‌عنوان منبع درآمد و تجارت نگاه می‌کردند تا یک نوشیدنی حیات‌بخش. اما کم‌کم سرو قهوه در کنار دیگر نوشیدنی‌ها در مرکز آمستردام شروع شد و تا به امروز در کافههای قدیمی شهر قهوه در کنار دیگر نوشیدنی‌های سرد و الکل سرو می شود.
بنا بر برخی منابع امروزه هلندی‌ها قهوه‌خور‌ترین مردم دنیا به‌حساب می‌آیند. بله! بر اساس ادعای آتلانتیک (theatlantic.com) سرانه‌ی مصرف قهوه در هلند با میانگین مصرف دو و نیم فنجان در روز به ازای هر نفر، از تمام کشورهای دنیا بیشتر است. البته بعضی این مقام اول را به اسکاتلند و یا فنلاند نسبت می‌دهند ولی در هر صورت هلند جزو معدود کشور‌هایی است که مصرف بالای دو فنجان قهوه در روز را در کارنامه خود ثبت کرده است.
بریم یه قهوه بزنیم
قهوه دلیل شروع یک دیدار دوستانه و ملاقات‌های غیررسمی است که که هلندی‌ها به آن ‘op de koffee komen’ می‌گویند؛ یعنی «بریم قهوه بزنیم.» کاربرد این اصطلاح برای یک قرار دوستانه‌ی از پیش‌تعیین شده است که از روزها و شاید هفته‌ها پیش در تقویم ثبت شده و با بررسی وضع هوا و میزان آفتاب، برای دیداری دوستانه تنظیم شده است. یا برای نوشیدن قهوه بعد از یک روز کاری استفاده می‌شود. در واقع «بریم یه قهوه بزنیم» پر‌کاربرد‌ترین اصطلاحی است که برای دیدار با دوستان نزدیک در کافه‌ای دنج به‌خصوص در یک روز تعطیل به‌کار می‌رود. حتا تیتر مصاحبه با افراد سرشناس در روزنامه‌ها این‌گونه انتخاب می‌شوند: «برای قهوه با فلانی!»
نوشیدن قهوه قبل از ظهر و بین ساعت ۱۰ تا ۱۲ یک رسم قدیمی بین زن‌های خانه‌دار هلندی بوده است. زن‌ها تقریبا هر روز بعد از به راه انداختن اهالی منزل برای معاشرت با همسایه‌ها و به بهانه‌ی نوشیدن یک فنجان قهوه دور هم جمع می‌شدند. همچنان و همیشه هم کنار فنجان قهوه یک بیسکوئیت کوچک کره‌ای قرار داده می‌شود. قهوه به‌طور معمول با شیر سرو می‌شده. اما این روزها این عادت قدیمی تبدیل به دیدارهای دوستانه در کافه‌ها شده. در این سه سالی که در هلند زندگی می‌کنم فهمیدم که هلندی‌ها خیلی کمتر به خانه‌ی همدیگر رفت و آمد می‌کنند و دیدارهای خانوادگی هم بعضا در کافه‌ها به صرف همین قهوه است. بعدا در کلاس زبان هلندی فهمیدم که خیلی وقت‌ها مادر و دختر‌ها با هم در کافه قرار می‌گذارند تا به دور از مشغله زندگی با هم یک فنجان قهوه بنوشند و به قول خودشان اوقاتی با‌کیفیت بیرون از فضای خانه با هم بگذرانند.
یکی دیگر از اتفاقاتی که در اوایل حضورم در هلند افتاد و با قهوه هم مرتبط است، نق‌زدن‌های هم‌خوابگاهی آمریکایی‌ام بود از سایز سرو قهوه. اعتراض داشت که مثلا دو یورو برای یک فنجان قهوه در کافه‌ی معمولی شهر خیلی زیاد است. فنجانش کوچک است و قهوه‌اش غلیظ. بعدها فهمیدم که هلندی‌ها به هیچ وجه طرفدار قهوه‌ی آمریکایی نیستند. آب و یا شیر زیاد در قهوه آمریکانو یا لاته برای آن‌ها معنی قهوه‌ی کم‌کیفیت را می‌دهد. عمدتا قهوه را با شیر غلیظ و پرچرب و به اندازه‌ی یک فنجان معمولی کلاسیک می‌نوشند. صبح‌ها در کافه‌ی دانشگاه آمستردام که گاهی برای کار کردن به آنجا می‌روم، لیوان‌های کاپوچینو از قبل آماده شده برای این‌که جوابگوی دانشجویانی باشد که صف کشیده‌اند.
بی تعارف بگویم، کسی برای نوشیدن قهوه به آمستردام نمی‌آید. آمستردام جاذبه‌های توریستی خاص خودش را دارد. اما کافههای دنج و کوچک در سطح شهر با دیدی به منظره‌ی کانال‌های فراموش‌نشدنی، این نوشیدنی را مانند خود شهر برای هر کسی متفاوت خواهد کرد. کافههای معروف، خودشان دانه‌ی قهوه را برشته می‌کنند و این یکی از بارزترین ویژگی‌های توریستی این شهر زیباست. قهوه تقریبا در تمام کافه‌ها و رستوران‌ها سرو می‌شود و حتا کیک‌فروشی‌ها هم قهوه سرو می کنند.
خرید قهوه در هلند شاید از خرید یک بطری آب آسان‌تر باشد. هلند کشور استارباکس نیست و آمستردام هم توانسته از هجوم برند‌ها‌ی جهانی قهوه تاحدودی در امان بماند. هرچند استارباکس در آمستردام به دلیل توریستی بودن فضای شهر شعبه‌های فراوانی دارد، اما مثلا در شهر بزرگی مثل رتردام فقط دو شعبه دارد و یا لایدن فقط یک شعبه استارباکس در ایستگاه قطار دارد. با این‌حال تمام فروشگاه‌های زنجیره‌ای خیلی سریع در کمترین زمان قهوه شما را تحویل می‌دهند. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای آلبرت هاین در ایستگاه‌های قطار، خودتان قهوه‌‌تان را از دستگاه خودکار سفارش می‌دهید و بعد با کارت پولش را پرداخت می‌کنید. قیمت این قهوه‌های سریع و عجله‌ای هم با یک بطری آب کوچک توفیری ندارد.
کافه معروف و مشهور در آمستردام فراوان است. اما یکی از معروف‌ترین‌ها، کافههای قهوه‌ای یا براون کافه‌ها هستند. نه به خاطر سرو قهوه بلکه به خاطر رنگ چوب قهوه‌ای تیره که برای تمام فضای کافه (در و دیوار و میز و صندلی‌ها) استفاده می‌شود. کافههای براون معمولا مشتری‌‌های محلی خودشان را دارند. صبح‌ها صبحانه‌ای سبک همراه با قهوه سرو می‌کنند و بعد از ظهر نوشیدنی‌های دیگر بسته به آب و هوا و فصل. یک سری از کافه‌ها هم زنجیره‌ای هستند و شعبه‌های مختلفی از آن‌ها را در گوشه و کنار شهر می‌بینیم. یکی از این‌ها کافه سالن (De Koffie Salon) است که در چند نقطه از شهر شعبه دارد و گویا چند باری هم عنوان «خوشمزه‌ترین کافه‌ی هلند» را از آن خود کرده.
من اولین قهوه را در آمستردام در کریتریون خوردم. روبروی یکی از ساختمانهای دانشگاه آمستردام. بعدها فهمیدم یکی از معروف‌ترین کافههای آمستردام است. در واقع سالن سینمایی قدیمی است که کافه در طبقه‌ی پایین آن قرار گرفته. کافه‌ای که در سال ۱۹۴۵ ساخته شده و قدمتی بیشتر از ۷۰ دارد. این کافه با ایده‌ی فضای کاری و استراحت برای دانشجوها ساخته شده و از آن زمان تا امروز به‌دست دانشجویان دانشگاه آمستردام اداره می‌شود. بعدها فهمیدم که در دوران جنگ دانشجویان از فضای کافه برای پنهان کردن یهودیان از چشم نازی‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
اما کافه‌ی مورد علاقه‌ی خودم که هم قهوه‌اش را دوست دارم و هم فضایش را کافه فیلتر حوالی شرق آمستردام است. چه امتیازی نسبت به دیگر کافه‌ها دارد؟ به خانه من نزدیک‌تر است و محیط آرامی برای کار کردن دارد. باریستا و آشپزهایش هم دختران جوان خوش‌ذوقی هستند که هر روز همان جا کیک تازه‌ی موز و کیک فنجانی درست می کنند. اگر با هم قرار «بریم یه قهوه بزنیم» گذاشتیم، حتما شما را به کافه فیلتر خواهم برد به صرف قهوه و کیک موز تازه.
سلام.مطلب خوبی بود. در خط یازدهم ساکن هلند یه دال اضافه دارد(ساکند)لطفا اصلاح کنید.
ممنون؛ اصلاح شد.
سلام؛
خیلی خوب بود، به دلم نشست.