اگر علاقه‌مند به قهوه تخصصی یا همان اسپشالتی کافی باشید، حتما تا‌به‌حال اسم قهوه رواندا (Rwanda) به گوش‌تان خورده؛ قهوه‌ای مرغوب با ویژگی‌های طعمی منحصربه‌فرد که با اقبال باریستاها هم مواجه شده است. مروری بر تاریخ کشور رواندا و صنعت قهوه در این کشور نکات جالبی را برای‌مان روشن می‌کند. این‌که قهوه‌ی مرغوبی که از رواندا به دست‌مان می‌رسد، از چه تاریخ پر فراز و نشیبی گذشته و این کشور چه مسیری را طی کرده تا از تولید قهوه‌ی معمولی، به تولید قهوه‌ی تخصصی برسد.
آیکافی – قهوه تخصصی رواندا با عمر تقریبا پانزده ساله، امروزه جایگاه مهمی در صنعت قهوه تخصصی دنیا دارد. جوایز بین‌المللی می‌گیرد و از مشتری‌های ثابت‌اش می‌توان به استارباکس، گرین مونتین کافی (Green Mountain Coffee)، اینتلیجنتسیا (Intelligentsia) و کانتر کالچر کافی (Counter Culture Coffee) اشاره کرد.
تاریخچه‌ی قهوه‌ی رواندا
برای اولین بار مبلغان مذهبی در سال ۱۹۰۴ قهوه را به رواندا وارد کردند و تقریبا در سال ۱۹۳۰ تولید قهوه‌ای که بیشتر آن کیفیت مرغوبی نداشت در رواندا آغاز شد. تمام قهوه رواندا در منطقه‌ی مرکزی این کشور، نزدیک به کیگالی (Kigali) و در غرب آن کشت می‌شود؛ در حالی‌که منطقه‌ی شرقی کشور یک پارک ملی حفاظت‌شده است و قهوه در آن کشت نمی‌شود. در گذشته تمام مراحل تولید و صادرات قهوه‌ی رواندا به شدت تحت کنترل دولت بود و سهم ناچیز و ثابتی هم از صادرات قهوه‌ی شسته‌نشده به کشاورزان می‌رسید. در سال ۱۹۹۴ نسل‌کشی گسترده‌ای در رواندا اتفاق افتاد و طی آن ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون نفر کشته شدند. صنعت قهوه رواندا بعد از این نسل‌کشی تاریخی خصوصی شد و در سال ۲۰۰۰ با کمک پروژههای کمکی و آموزشی مثل «پرل» (PEARL) نسل جدیدی از کشاورزان قهوه تربیت شدند که تحولی در روش‌های کاشت و فرآوری قهوه در رواندا ایجاد کردند. این پروژههای آموزشی معمولا با هدف کمک به توسعه‌ی کشورهای آسیب‌دیده با سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی راه‌اندازی می‌شوند. نسل جدید کشاورزان آموزش‌دیده در رواندا ایستگاه‌های تخصصی فرآوری قهوه ساختند و آزمایشگاه‌هایی برای کافی کاپینگ؛ نیز شرایط مزرعه‌ها را به‌گونه‌ای طراحی کردند که کشاورزان کنترل و نظارت بیشتری بر فرآیند تولید قهوه داشته باشند و در نتیجه قهوه‌ی با کیفیت‌تری تولید کنند. با همین تحولات، قهوه‌ی عادی و نامرغوب جای خودش را به قهوه‌ی باکیفیت و تخصصی داد و تحت استانداردهای تجارت منصفانه مزرعه‌های قهوه‌ی رواندا نظام و روش‌های کشت و فرآوری‌شان را تغییر دادند. در رواندا ۴۰۰هزار خانواده به کاشت قهوه مشغولند و امروز این کشور نهمین تولیدکننده‌ی بزرگ قهوه‌ی عربیکا در آفریقاست که حدود ۴۵۰،۰۰۰ کشتزار کوچک با میانگین مساحتی کمتر از یک هکتار (حدود ۱۶۵ درخت به ازای هر کشاورز قهوه) و در مجموع ۲۸،۰۰۰ هکتار زیر کشت قهوه دارد.
گوناگونی درختان قهوه‌ی رواندا
تقریبا ۹۵درصد از درختان قهوه‌ی رواندا از زیرگونه‌ی بوربون (bourbon) عربیکا هستند. مقدار به‌نسبت کمتری هم زیرگونه‌های کاتوای (catuai) و کاتورا (caturra) در رواندا وجود دارد. مایاگوئز (mayaguez) یکی دیگر از زیرگونه‌های خاص روانداست که در اصل از زیرگونه‌های بوربون به‌حساب می‌آید. بیشتر این قهوه در روش فرآوری خیس یا شسته در ایستگاه‌های اشتراکی فرآوری می‌شود. قهوه‌ی رواندا در غرب این کشور و در ارتفاعی بین ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا کشت می‌شود. درختان قهوه‌ی این کشور در ماه‌های سپتامبر و اکتبر شکوفه می‌دهند و فصل برداشت دانه‌های قهوه مارچ تا جولای است.
~ نمودار درختی زیرگونه‌های قهوه
ویژگی‌های طعمی قهوه رواندا
یک فنجان قهوه‌ی بی‌نقصِ رواندا بادیِ (Body) ابریشمی و خامه‌ای دارد. رگه‌هایی از طعم گُل موجود در قهوه‌ی یرگاشف (Yirgacheffe) اتیوپی و اسیدیته‌ی قهوه کنیا هم در آن حس می‌شود. یرگاشف نام تجاری یکی از تحسین‌شده‌ترین قهوههای شسته‌شده‌ی اتیوپی است که از ویژگی‌های آن اسیدیته‌ی میوه‌ای یا گُلی و طعم پیچیده و لایه‌لایه‌ی آن است. شاید رایحه قهوه رواندا یادآور لیمو یا شکوفه‌ی پرتقال باشد همراه با رگه‌های گُلی که کامل‌کننده‌ی کیفیت مرکبات شیرین است. رگه‌های کارامل در بعدمزه (after taste) این قهوه قابل تشخیص است.
طعم شیرین قهوه‌ی مرغوب رواندا به شیرینی کاراملی نیشکر شبیه است با رگه‌های ادویه‌هایی از جمله میخک و دارچین و آل‌سپایس (allspice). آل‌سپایس فلفل شیرین فرنگی است که دانه‌های شبیه به فلفل سیاه دارد و طعم آن را می‌توان ترکیبی از دارچین، جوز و میخک توصیف کرد. قهوه‌ی رواندا ویژگی‌هایی دارد که تا حدودی شبیه به دیگر قهوههای شرق آفریقا مثل زیمبابوه و کنیا است.
مشکلات صنعت قهوه رواندا
پیش از نسل‌کشی قهوه‌ی رواندا تحت نظارت شدید دولت از راه اوگاندا به کنیا و بیشتر آن از آن‌جا به بازارهای اروپا فرستاده می‌شده. با تغییرات سیاسی و کاهش نظارت دولت بر مسیر صادرات قهوه، همچنان گاهی اوقات این سفر دور و دراز باعث افت کیفیت قهوه و آسیب‌پذیری بیشتر محصول در برابر شرایط سیاسیِ حاضر می‌شود. دراثر مشکل رساندن محصول قهوه‌ی رواندا به بازار، بسیاری از کشاورزان از تولید گسترده‌ی قهوه‌ی باکیفیت مایوس شده‌اند. اما با وجود این، قابلیت رو به رشد کشاورزان در فرآوری قهوه‌ی تولیدی‌شان و رساندن آن به بازار نشان از آینده‌ای روشن برای کشاورزی قهوه در رواندا دارد.
[hr]این یادداشت در سری مطالب در امتداد کمربند قهوه‌ای منتشر شده است. از همین سری بخوانید:
[hr] [threecol_one]قهوه کنیا
بسیاری معتقدند قهوه کنیا از متعادل‌ترین و در عین‌حال پیچیده‌ترین قهوههای اسپشالتی در دنیاست. با اسیدیته شراب‌گونه و قدرتمند که در شیرینیِ اغواگرانه‌ای پیچیده شده است.
[/threecol_one] [threecol_one]قهوه اوگاندا
اوگاندا کشور دریاچه‌هاست؛ جایی که رود پرشکوه نیل از آن‌جا آغاز می‌شود. برای قهوه‌دوستان اما این کشور زادگاه گونه‌ی کانفورا یا همان ربوستاست.
[/threecol_one] [threecol_one_last]قهوه کاستاریکا
قهوه بخشی از بافت اقتصادی، فرهنگی و تاریخی کاستاریکاست. صنعت قهوه این کشور به‌روز و پربازده است و بخش مهمی از کشاورزی و اقتصاد را در اختیار دارد.
[/threecol_one_last]
