بولیوی همه‌ی شرایط لازم برای کشت قهوه‌ی ارگانیک و عالی را دارد: ارتفاع مناسب، زمین‌های حاصل‌خیز و فصل‌های منظم بارانی. اما تا مدت‌ها کیفیت قهوه‌ای که به مقصد می‌رسید راضی‌کننده نبود. مشکلات متعددی از جمله صعب‌العبور بودن جاده‌ها، عدم دسترسی به آب‌های آزاد و همچنین فقدان فناوری‌ها و زیرساخت‌های لازم باعث شده این کشور نتواند از ظرفیت‌های بالقوّه‌ی خود استفاده کند.
آیکافی – بولیوی در قلب آمریکای جنوبی قرار گرفته، کشورهای برزیل، پرو، شیلی، آرژانتین و پاراگوئه احاطه‌اش کرده‌اند و راهش را به دریای آزاد بسته‌اند. این سرزمین در شمال و شرق خود از جنگل‌های استوایی آمازون شروع و در غرب به رشته‌کوه‌های مرتفع آند می‌رسد. این پهنه‌ی قرار گرفته میان اکوسیستم‌های مختلف، شرایط مناسبی برای کشت قهوه را فراهم آورده است. اما صنعت قهوه در این کشور، در مقابله با سایر رقبا همچنان شکننده و نامطمئن است.
تاریخچه
اطلاعات دقیقی درباره‌ی نحوه‌ی رسیدن گیاه قهوه به بولیوی در دست نیست، اما می‌توان حدس زد که هلندی‌ها قهوه را به این بخش از آمریکای جنوبی آورده باشند. از ابتدای قرن بیستم، زمین‌های بزرگ کشاورزی در خدمت کشت قهوه بودند. اصلاحات ارضی دولت در ۱۹۵۴ آغاز شد اما به نتیجه رسیدن آن تا ۱۹۹۱ میلادی به طول انجامید و سرانجام زمین‌های بزرگ بین کشاورزان محلی تقسیم شد. اکثر مزارع قهوه در حال حاضر، بین یک تا هشت هکتار مساحت دارند و حدود ۲۳ هزار خانوار روی این زمین‌ها کار می‌کنند. البته هنوز تعداد کمی از زمین‌های بزرگ برای کشت صنعتی قهوه وجود دارند که بین ۵ تا ۱۵ درصد محصول قهوه کشور را تولید می‌کنند.
مناطق جغرافیایی کشت قهوه
در آشنایی با قهوه‌ی بولیوی یک اسم بیش از سایر اسامی اهمیت دارد: یونگاس. یونگاس در واقع یک بوم‌مرز (ecotone) وسیع است که بین رشته کوه‌های آند و جلگه آمازون واقع شده و تنوع زیستی بسیار بزرگی دارد. در چنین شرایطی و در ارتفاع ۸۰۰ تا ۲۳۰۰ متر است که نود تا نود و پنج درصد قهوه بولیوی کشت می‌شود. پنج تا ده درصد باقی مانده از مناطق دیگری مانند کوچابامبا، سانتاکروز، بِنی، تاریخا و پاندو به‌دست می‌آید.
انواع قهوه
عمده قهوه بولیوی گونه‌ی عربیکاست که زیرگونه‌های تیپیکا، کاتورا، کاتوای و به مقدار کمتر زیرگونه‌های کریولا و کاتیمور را شامل می‌شوند. فصل برداشت قهوه در بولیوی بین جولای تا اکتبر است.
اکثر قهوه بولیوی با فراوری خیس آماده شده و روی خشک‌کن‌های معروف به تخت آفریقایی خشک می‌شوند. استفاده از تخت‌های آفریقایی به‌خصوص در منطقه یونگاس، به علت رطوبت بالا، ارتفاع زیاد و دمای پایین محبوبیت زیادی دارد.
مشخصات قهوه بولیوی
ارتفاع منطقه و رویش آهسته‌ی دانه‌های قهوه باعث شده که این دانه‌ها طعم‌یادهای پیچیده‌ای پیدا کنند. طعم قوی و متناسب این قهوه با اسیدیته‌ی متوسط رو به بالا، نشانه‌هایی از مرکبات دارد. هر چه قهوه در فنجان به سمت سرد شدن برود طعم‌یادهای دیگری از جمله کارامل، عسلی و مالت بیشتر خودشان را نشان می‌دهند.
مشکلات صنعت قهوه در بولیوی
قهوه در بولیوی یک رقیب بزرگ دارد: گیاه کوکا. کوکا، گیاه مقدس مردم بومی و از مواد اولیه‌ی ساختن کوکایین، همواره کشاورزان را بر سر دو راهی قرار داده است. آیا بهتر نیست به جای قهوه، کوکا بکارند که در تمام سال محصول می‌دهد و زحمت کمتر و درآمد بیشتر دارد؟ مبارزه‌ی آمریکا با کشت کوکا در بولیوی از ۱۹۶۰ آغاز شد اما در سال ۲۰۰۰ این مبارزه با یک چرخش کامل در سیاست‌هایش، بر روی کشت قهوه به عنوان معیشت جایگزین برای کشاورزان فقیر بولیویایی متمرکز شد.
پروژه‌های حمایتی ایالات متحده شامل ساخت ایستگاه‌های فراوری خیس و فراهم کردن دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و کمک‌های مالی بود. در سال ۲۰۰۶، رئیس جمهور منتخب، اوو مورالس برنامه‌های آمریکا در بولیوی را قطع کرد. اگرچه تولید قهوه در سال ۲۰۱۱ به بالاترین میزان خود رسید، اما در سال ۲۰۱۸ صادرات قهوه بولیوی تنها ۲۲ هزار گونی بود، به اندازه‌ی یک مزرعه‌ی معمولی در برزیل.
حمل و نقل بدون شک بزرگ‌ترین مشکل برای کشاورزان قهوه در کشور بولیوی است. تا سال ۲۰۰۶ میلادی تنها راه ارتباطی بین منطقه‌ی یونگاس و لاپاس، پایتخت این کشور، جاده‌ی بسیار باریک با پرتگاه‌های خطرناک بود که طی سالیان متمادی، شاهد تصادفات رانندگی دلخراش بود و سالانه قربانیان بسیاری می‌گرفت؛ به حدی که این مسیر به جاده‌ی مرگ شهرت پیدا کرد. در سال ۲۰۰۶ جاده‌ی جدیدی احداث شد که این دو نقطه را به هم متصل می‌کرد و با ایجاد امنیت بیشتر توانست تا حدودی به افزایش تولیدات کشاورزی منطقه یونگاس نیز کمک کند. همچنین یکی از راه‌حل‌ها برای مشکل حمل و نقل محلی در یونگاس، استفاده از زیپ لاین برای رفت و آمد کشاورزان و یا حمل محصولات است.
یکی از علت‌های اصلی عقب ماندن بولیوی از تجارت جهانی، نداشتن دسترسی به آب‌های آزاد است. شیلی در ۱۸۷۹ و طی جنگ پاسیفیک، دسترسی بولیوی به اقیانوس آرام را قطع کرد و در حال حاضر بولیوی برای دسترسی به راه آبی، دست به دامن پرو است که خود حکایت دیگری‌ست.
تا چندی پیش دانه‌ی قهوه سبز در مزرعه از گیلاس جدا می‌شد و پس از طی مسیرهای صعب‌العبور استوایی و گرم و سپس عبور از جاده‌های کوهستانی و سرد آند، به بندرگاه‌های کشور پرو می‌رسید. در این پروسه‌ی طولانی انتقال، تغییرات دما و شرایط اقلیمی روی کیفیت دانه‌ها تاثیر منفی می‌گذاشت. علاوه بر این هزینه‌ای که برای این حمل و نقل صرف می‌شد، در بالا رفتن قیمت نهایی و پایین آمدن قیمت برای تولیدکنندگان تاثیرگذار بود و برخی از کشاورزان بولیویایی در نهایت تصمیم گرفتند زمین‌های خود را به کشت محصولاتی که بازار محلی دارند اختصاص دهند. در سال‌های اخیر سازمان‌های مردم‌نهاد خارجی و اتحادیه‌های کشاورزان قهوه تلاش کرده‌اند تا با بهره‌گیری از فرآوری خیس و همچنین بهینه‌سازی روش‌های حمل و نقل، قهوه را با سرعت و کیفیت بالاتری به بازارهای جهانی از جمله آمریکا، آلمان، روسیه و ژاپن برسانند.
کشاورزان قهوه همچنین با مشکلات محیط زیستی دست به گریبان هستند. جنگل‌زدایی، زمین‌سوزی (سوزاندن جنگل برای گسترش زمین‌های کشاورزی) و چرای دام باعث بروز سیل و رانش زمین می‌شود. همچنین آلودگی آب و زمین بر اثر سمپاشی مزارع کوکا بر مشکلات پیشین افزوده و مزارع قهوه را با چالش مضاعف برای کشت ارگانیک روبرو کرده است.
چشم‌انداز قهوه بولیوی
بولیوی از ابتدای قرن بیست و یکم به قهوه تخصصی توجه نشان داده تا به این وسیله بتواند محصولات خود را به قیمت‌های واقعی‌تری به فروش برساند. پروژه‌ی فنجان ممتاز (Cup of Excellence) در سال ۲۰۰۴ به بولیوی رسید تا با سرمایه‌گذاری‌های خارجی راه را برای شناساندن قهوه‌ی استثنایی این کشور به دنیا هموار کند. فدراسیون صادرکنندگان و کشاورزان قهوه‌کار بولیوی (Bolivian Federation of Coffee Growers and Exporters , FECAF) که از اتحادیه‌های کشاورزی متعدد تشکیل شده، مسئول مرتبط کردن مزارع کوچک و متمایز قهوه‌ی بولیوی با خریداران خارجی‌ست.
در نهایت برچسب‌های «تجارت عادلانه»، «ارگانیک» و «سایه‌رو» بر روی بسته‌‌های قهوه بولیوی این امید را برای کشاورزان فقیر این کشور تقویت می‌کند که بتوانند جایی برای خود در بازار قهوه‌ی باکیفیت باز کنند.
منابع:
roastycoffee.com
coffeehunter.com
melbournecoffeemerchants.com.au
