هنوز که هنوز است بسیاری قهوه برزیل را خیلی جدی نمی‌گیرند و باورشان نمی‌شود که برزیل یکی از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان قهوه مرغوب جهان است. در این یادداشت به چرایی این موضوع و فراز و فرودهای تاریخ قهوه‌ی تخصصی برزیل می‌پردازیم.
آیکافی – با وجود فراگیر شدن قهوه تخصصی و توجه روزافزون به خاستگاه‌های قهوه، هم‌چنان خیلی‌ها درباره‌ی قهوه بزریل چیزی نمی‌دانند. همه‌ی حواشی و شعارهای تبلیغاتی را که کنار بزنیم، تمام کشورهایی که تولیدکنندهی عمده‌ی قهوه هستند، هم محصول تخصصی و باکیفیت دارند هم محصول بد. برزیل، کنیا، کلمبیا و کاستاریکا همه قهوه‌ی خوب تولید می‌کنند ولی ویژگی‌های محصولات‌شان با هم فرق می‌کند و عمدتا دامنه‌ی گسترده‌ای از محصولاتی با کیفیت‌های مختلف عرضه می‌کنند.
نیز ببینید ~ قهوه برزیل نگین انگشتری مزارع قهوه دنیا
پس با وجود کیفیت خوب قهوه‌ی برزیل چه‌طور است که کسی آن را به‌درستی نمی‌شناسد و جدی نمی‌گیرد؟
عصر طلایی قهوه‌ی برزیل
کشت قهوه تخصصی در دهه‌ی ۷۰ میلادی و در اقلیم سرادو (Cerrado) آغاز شد. سرادو منطقه‌ی وسیعی است و بخش بزرگی از ایالات میناس گرایس و گویاز را در بر می‌گیرد و به خاطر خاک اسیدی و غنی از آهن‌اش معروف است. آب و هوای این منطقه را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد، تابستانی گرم و مرطوب و زمستانی سرد و خشک. این شرایط اقلیمی و آب و هوایی برای کشت قهوه ایده‌آل هستند.
حدود ۴۰٪ زمین‌های برزیل برای کشت قهوه مناسب‌اند و امروزه در هزاران مزرعه‌ی کوچک و بزرگ در گوشه و کنار برزیل قهوه کشت می‌شود. حدود ۸۰٪ قهوه برزیل از گونه‌ی عربیکا است و ۲۰٪ باقی مانده از گونه‌ی ربوستا.
در درهه‌ی ۷۰ اقتصاد برزیل دست به گریبان مشکلات بسیار بود و کشاورزان قهوه مجبور بودند برای آن‌که به چشم بیایند دست به هر کاری بزنند. در این دوران شیوه‌های مختلف پرورش و فرآوری آزمایش و بهترین راه برای تولید محصول باکیفیت و منحصر به‌فرد پی گرفته شد. تمام این شرایط منجر به تولید محصولاتی باکیفیت حیرت‌انگیز شد. ولی مانند بسیاری از رویاهای شیرین شرایط بیش از آن خوب بود که بتواند پایدار باشد.
سرمازدگی سیاه پارانا
۱۸ جولای ۱۹۷۵ یکی از نقاط تاریک تاریخ قهوه تخصصی در برزیل است، تاریخی که با نام سرمازدگی سیاه پارانا (Parana) گره خورده است.
در این روز موجی از سرما وارد اقلیم سرادو شد و تمامی قهوه‌ی در حال کشت منطقه را در کنار بسیاری از گیاهان نابود کرد. تخمین زده می‌شود اگر این حادثه‌ی طبیعی کل اقلیم را دست‌خوش تغییر ناگهانی نکرده بود آن سال حدود ۳۰ میلیون کیسه قهوه تولید می‌شد. مشکل به همین جا ختم نمی‌شود. وقتی یک کشور بزرگ‌ترین تولیدکنندهی قهوه‌ی تخصصی جهان باشد چنین حوادثی کل بازار جهانی را متلاطم می‌کند و قیمت قهوه ناگهان افزایش یافت.
نابخردی رهبران برزیل ویرانی این حادثه را چند برابر کرد. دولت برزیل به یک باره سرمایه‌گذاری در قهوه را متوقف کرد. قطع حمایت دولتی نه تنها فشار مالی زیادی بر تولیدکنندگان قهوه تخصصی برزیل وارد کرد، وجهه‌ی جهانی آن‌ها را نیز مخدوش کرد. ناگهان برخورد بازار نسبت به تولید و کشت قهوه‌ی تخصصی برزیل دگرگون شد. بسیاری با خود فکر می‌کردند، محصولی که حتی دولت حاضر به سرمایه‌گذاری در آن نیست چه طور ممکن است آینده‌ای داشته باشد؟
از این تاریخ به بعد نقطه‌ی تمرکز کشاورزان برزیل از کیفیت به کمیت تغییر کرد. برخی کشاورزان ناگهان بازار محصولات‌شان را از دست دادند و برخی هم مجبور شدند قهوه‌ی تخصصی‌ای را که با زحمت زیاد پرورش داده بودند، زیر قیمت و هم‌بها با قهوه‌ی تجاری و با قیمت بسیار پایین دولتی بفروشند.
موج نوی قهوه‌ی برزیل
با گذر زمان زخم‌های ناشی از سرمازدگی سیاه سال ۷۵ ترمیم شد ولی کشاورزی قهوه در برزیل به دو شاخه‌ی کاملا متمایز تقسیم شده بود.
با افت ناگهانی قیمت زمین‌های کشاورزی در سرادو، کشاورزان پارانا زمین‌های زیادی در منطقه‌ی کاسارا خریدند. هم‌زمان و در دهه‌ی ۹۰ میلادی، مزرعه‌داران سرادو انجمن قهوه‌ی سرادو را برای حفظ و دفاع از محیط کسب‌و‌کار خود به راه انداختند.
در همین زمان‌ها بود که انجمن قهوه تخصصی برزیل (Brazilian Specialty Coffee Association) اولین دور مسابقات جهانی قهوه را برگزار کرد، مسابقاتی که سال‌ها بعد در باقی نقاط دنیا هم پا گرفت و اهمیت بسیار پیدا کرد. فعالیت‌های انجمن و اهمیت مسابقات منجر به تغییراتی در سیاست‌های صادراتی قهوه در برزیل هم شد. دولت برزیل چند سال پیش قوانین دست‌و‌پاگیر صادرات قهوه را لغو کرد. این اقدام به مزارع بزرگ این امکان را داد که قهوه تولیدی خود را به‌طور مستقیم در بازار کشورهای مصرف‌کننده به‌فروش برسانند. همه‌ی این‌ها به کشاورزان خرد شهامت داد بار دیگر به جریان پرتکاپوی جهانی تجارت قهوه بپیوندند.
[quote float=”left”]در مسابقات جهانی باریستا ۲۰۰۵ در سیاتل هر شش فینالیست از قهوه تخصصی برزیل استفاده کردند[/quote]با رشد روزافزون کافه‌ها در گوشه‌و‌کنار جهان، برزیل هم محصولات‌اش را به عنوان قهوه تخصصی با کیفیت بالا برای جهانیان جا انداخت. تا جایی که در سال ۲۰۰۵ و در مسابقات باریستای سیاتل هر شش فینالیست مسابقه از قهوه تخصصی برزیلی استفاده کردند.
زوال دوباره؟
این روزها بار دیگر قهوه‌ی تخصصی برزیل دست به گریبان مشکلات بسیار است. در حال حاضر ارزش قهوه برزیل در حال افت است و کمی هم از شهرت و محبوبیت آن کاسته شده. تا جایی که در مسابقات جهانی باریستای سال ۲۰۱۵ حتی باریستاهای برزیلی هم از قهوه‌ی این کشور در مسابقه استفاده نکردند.
یکی از دلایل اصلی این افت رفتار غیرحرفه‌ای برخی کشاورزان و دلالان برزیلی است. برخی تولیدکنندگان قهوه‌های چند مزرعه‌ی مختلف را با هم ترکیب می‌کنند و به‌عنوان تک‌خاستگاه می‌فروشند، برخی دیگر حتی قهوه‌هایی را که به شیوه‌های مختلف فراوری شده‌اند با هم ترکیب کرده‌اند و تحویل مشتری داده‌اند. این زیاده‌خواهی و انتخاب راه آسان و کوتاه برای پول درآوردن وجه‌ی قهوه تخصصی برزیل را خدشه‌دار کرده. هم‌این امر باعث شده قهوه‌ی برزیلی با کیفیت مشابه قهوه‌ی تخصصی کشورهای دیگر در بازار ارزش کم‌تری داشته باشد و مشتری کمتر مایل به خرید آن باشد.
راه‌کار
راه خروج برزیل از این موقعیت چیست؟ چگونه می‌توان سیمای مخدوش قهوه‌ی تخصصی برزیل را ترمیم کرد؟ کلید حل مشکل، آشنایی درست کشاورزان با مفهوم قهوه تخصصی و اهمیت آن است. این‌گونه می‌توان فرآیند فرآوری و کشت قهوه را دگرگون کرد.
برزیل سالیان سال قهوه‌ی تخصصی تولید می‌کرده و حتی قبل از آن‌که مفهوم قهوه تخصصی برای کسی شناخته شده باشد، در این کشور قهوه‌ای با کیفیت بسیار بالا تولید می‌شده که با خیال راحت می‌توان آن را قهوه‌ی تخصصی خواند. کشاورزان برزیل با سختی‌های بسیار از بحران اقتصادی تا شرایط ناگوار اقلیمی دست و پنجه نرم کرده‌اند و هم‌چنان سر پا ایستاده‌اند و به کارشان ادامه می‌دهند. کشوری با چنین ظرفیت بالایی برای تولید قهوه، به دلیل ضعف مدیریت در بازار نادیده‌گرفته می‌شود، در حالی‌که با برخوردی آگاهانه می‌توان شرایط را تغییر داد.
