آیکافی – قهوه اصلی‌ترین محصول صادراتی گواتمالا و رکن اساسی اقتصاد این کشور است. در حال حاضر امرار معاش بیش از یک چهارم جمعیت ۱۶ میلیونی این کشور به صورت مستقیم به صنعت قهوه وابسته است. گواتمالا در قرن بیستم و اوایل قرن ۲۱ بزرگ‌ترین صادر‌کننده قهوه آمریکای مرکزی (تولید ۳۷۰۰ تن در سال، آمار ۲۰۰۹) بود تا این‌که در سال ۲۰۱۱ میزان صادرات قهوه هندوراس از گواتمالا پیشی گرفت. دلیل اصلی مقبولیت قهوه گواتمالا در بازارهای جهانی٬ جغرافیای این کشور است. شرایط اقلیمی و آب و هوایی گواتمالا زمینه‌ی بسیار مساعدی برای رشد گونه عربیکا فراهم کرده است. اکثر مزارع قهوه گواتمالا در ارتفاع ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند و عموما به منظور محافظت در برابر سرمای باد‌های شمالی به‌صورت سرپوشیده هستند.
پیشینه قهوه در گواتمالا
قهوه اولین بار در سال ۱۷۵۰ توسط مبلغین مسیحی به گواتمالا برده شد؛ اما این آلمانی‌ها بودند که در سال ۱۸۶۰ صنعت قهوه گواتمالا را متحول کردند. به دلیل شرایط مساعد جوی و جغرافیایی این کشور٬ تولید قهوه با اقبال بسیار زیادی مواجه شد و مزارع قهوه ابتدا در آماتیتلان و آنتیگوا در جنوب غربی گواتمالا و سپس در سایر مناطق مناسب برای کشت به سرعت گسترده شدند. در اوایل کمبود دانش و تجهیزات لازم٬ مانع رشد مناسب این صنعت بود. بسیاری از کشاورزان برای شروع کار خود ناگزیر به دریافت وام و قرض از خانواده و دوستان خود بودند؛ این سبب شد که شرکت‌های سرمایه‌دار خارجی تولید بالاتر و رشد سریع‌تری داشته باشند. مشکل بسیاری از شرکت‌ها و بنگا‌ه‌های کوچک تولید قهوه در گواتمالا حمل و نقل و فرآوری قهوه‌ی تازه‌برداشت‌شده به پایین کوه‌ها و فرآوری قهوه است که گاه تاثیر معناداری بر خواص طعمی و تازگی قهوه این مزارع مستقل می‌گذارد. کمبود کارگر از دیگر موانع رشد صنعت قهوه در کشور گواتمالاست. در سال‌های اخیر به دلیل کاهش قیمت قهوه بسیاری از کارگران این صنعت مجبور به مهاجرت به کشور‌های دیگر شده‌اند.
مناطق رشد قهوه گواتمالا
عمده قهوه تولیدی این کشور از گونه عربیکا و از تیره‌های “تیپیکا” (Typica) و “بوربن” (bourbon) است که همین می‌تواند دلیل پیچیدگی‌های طعمی قهوه گواتمالا باشد. قهوه کشور گواتمالا عمدتا در سایه‌سارهای جنگل‌های بارانی مناطق مرتفع و کوهستانی مانند آنتیگوا (Antigua)، کوبان (Coban)، گوئگوئتنانگو (Huehuetenango) و آتیتلان (Atitlan) می‌روید.
در ارتفاعات گواتمالا جنگل‌های اطراف روستاها شرایط ایده‌آلی برای رشد گیاه قهوه در سایه مهیا می‌کنند. قهوه‌ی کشت‌شده در سایه آهسته‌تر رشد می‌کند و این باعث افزایش قند طبیعی در گیاه می‌شود. نزدیک به ۹۸٪ قهوه گواتمالا در سایه کشت می‌شود. باران‌های مستمر نیز یکی دیگر از الطاف طبیعت به کشاورزان گواتمالایی‌ست. بارش قابل‌پیش‌بینی و دائمی باران در این منطقه باعث رشد بی‌وقفه گیاهان قهوه است.
از این شرایط آب و هوایی ایده‌آل که بگذریم، قهوه گواتمالا به واسطه شرایط جوی مناطق مختلف٬ دارای بازه وسیعی از طعم‌هاست. کشت‌گاه‌های مختلف گواتمالا به واسطه آتشفشان‌ها، دریاچه‌ها و کوهستان‌های بسیار٬ بیش از ۳۰۰ نوع آب و هوای گوناگون دارند که خواص طعمی قهوه کشت‌شده در هریک از این مناطق را از قهوه‌ی منطقه دیگر متمایز می‌کند.
ارتفاعات گواتمالا محل رشد چندین گونه از بهترین و خاص‌ترین قهوه‌های دنیاست. رشته کوه‌های اطراف شهر آنتیگوا کشت‌گاه برجسته‌ترین این گونه‌هاست که به نام همین شهر یعنی آنتیگوا نامیده می‌شود.
سایر گونه‌های قهوه گواتمالا عناصر طعمی ضعیف‌تر و کم‌قدرت‌تری دارند اما پیچیدگی طعم‌های آن‌ها مانند قهوه‌های منطقه آنتیگواست. این شاید به این دلیل است که منطقه آنتیگوا به‌واسطه رشته‌کوه‌های آن منطقه بر خلاف مناطق دیگر کمتر در معرض آب و هوای اقیانوسی است.
قهوه کوبان یکی از این قهوه‌های ضعیف‌تر است. از دیگر نمونه‌های این خانواده می‌توان قهوه گوئگوئتنانگو از رشته کوه‌های مرکزی متمایل به دریای کارائیب و قهوه سن مارکو از رشته کوه‌های متمایل به اقیانوس آزاد را نام برد.
رشته کوه‌های محاصره‌کننده دریاچه آتیتلان در جنوب گواتمالا از دیگر مناطق بارز کشت قهوه است.
خواص طعمی قهوه گواتمالا
قهوه منطقه آنتیگوا ترکیبی از طعم‌های دودی، فلفلی، گل و شکلاتی است و بازه‌ی اسیدیته آن ممکن است از کاملا خفیف تا کاملا قوی متغیر باشد. قهوه‌ی فریخانس نیز معمولا همین خصوصیات طعمی را داراست.
قهوه کوبان به دلیل بادی کامل و ملایم و نیز المان طعمی شکلاتی و میوه‌ای‌ش بسیار محبوب است.
قهوه رشته کوه‌های محاصره‌کننده‌ی دریاچه آتیتلان در جنوب گواتمالا معمولا پیچیدگی‌های طعمی گونه‌های منطقه آنتیگوان را دارند اما بادی آن‌ها سبک‌تر و طعم‌شان روشن‌تر است.
استیو مکتاتونیا از متخصصین کاپینگ قهوه، قهوه گواتمالا را این‌گونه توصیف می‌کند: قهوه‌ای بسیار شیرین و آبدار با اسیدیته سیب. این قهوه رگه‌هایی از طعم‌های میوه‌ای مانند آلوی پخته و هلو همراه با پایانی شبیه شکلات تیره دارد.
این یادداشت در سری مطالب در امتداد کمربند قهوه‌ای منتشر شده است.
منابع
Coffee production in Guatemala – Wikipedia
Coffee a Guide to Buying Brewing and Enjoying – Kenneth Davids
The Coffee Lovers Handbook – Matt Robinson
