کافه‌ها برای چه کسی به حرکت درمی‌آیند؟

سایت‌ها و اپلیکیشن‌های فروش ماشین را که دنبال کنید بازار داغ فولکس واگن‌ها حتما چشم‌تان را می‌گیرد. ماشین‌هایی که از پارکینگ‌ها بیرون می‌آیند و از ده میلیون تا چهل میلیون‌ تومان هم قیمت‌گذاری می‌شوند با شعارِ «مناسب برای کافه سیار». کافه‌های سیار در تهران و شهرهای دیگر اما فقط با فولکس واگن‌ها پا نگرفتند. صندوق عقب پژو ۲۰۶ یکی از اولین مکان‌هایی بود که میزبان دستگاه اسپرسو در خیابان شد و این ایده در گذر زمان به ماشین‌های دیگر هم رسید و ون‌ و فولکس‌واگن و پرایدوانت و جیپ هم به شکل و شمایل کافه‌ی سیار در آمدند.

کافه‌های سیار در رنگ‌ها و طراحی‌های مختلف یکی از اتفاق‌های جذاب خیابان‌های شهر شده‌اند. آدم‌ها دوست دارند کنار ماشین‌های خوش‌رنگ و لعاب عکس بگیرند و تجربه‌ی تازه‌ای از نوشیدن قهوه یا چای در خیابان داشته باشند. ماجرا اما در آن سوی این تجربه به این بامزگی و راحتی نیست. صاحبان کافه‌های سیار در سرما و گرما در خیابان با مشکلاتی مواجه می‌شوند که تحمل‌شان به این سادگی نیست و برخی را به این نتیجه می‌رساند که اگر می‌توانند، کافه‌ی ثابتی را راه‌اندازی کنند و از کسب و کار در خیابان دست بکشند. اگر می‌خواهید درباره‌ی چند و چون کار کافه‌های سیار و مشکلات‌شان در تهران بدانید این گزارش را بخوانید. 

عکس‌ها: بهنوش فرجی

کسب‌و‌کاری نو در هزارتوی شهرداری

آیکافی – «چهارسال است پیگیر گرفتن مجوز هستیم و با وجود آشناهای زیاد نتوانستیم. برایشان تعریف‌شده نیست و خیلی سنگین است. اینجا ایران است و پنج شش سال طول می‌کشد تا قانونی وضع شود. ما هم دیدیم داریم اذیت می‌شویم و تصمیم گرفتیم کار را شروع کنیم. گاهی شهرداری سراغمان می‌آید و همین چند شب پیش هم پلیس آمد و ماشین را برد پارکینگ. اگر کمک آشناها نبود تا الان کافه‌ی سیارمان جمع شده بود.»

حرف‌های ذکرا عباسی یکی از موسسان وِی کافه (Way Cafe) درباره‌ی موانع کاری‌شان این‌طور شروع می‌شود. فولکس واگن آبی آسمانی تهران یکی از کافه سیارهای معروف شهر است. تا به حال رسانه‌های مختلفی حتا در خارج از ایران به معرفی این کافه پرداخته‌اند. ذکرا اما به موانع قانونی برای ثبت کافه سیارشان اشاره می‌کند و نگرانی‌هایی که بابت وضع قانون دارد: «ما مشکل امنیت هم در خیابان داریم و حتا پیشنهاد داشتیم که دخل‌مان را شریک بشویم. نگرانی‌مان این است که قانونی بیاید که بیشتر اذیت کند جای اینکه کارمان را راحت‌تر کند.»

آرمان، صاحب کافه رو، همان دویست و شش سفیدرنگی که صندوق عقب‌اش را کافه سیار کرده بود و در محدوده‌ی خانه هنرمندان فعالیت می‌کرد چندی ست امتیاز کافه سیارش را واگذار کرده و در کرج کافه‌ی ثابت راه‌اندازی کرده. او درباره مسیری که طی کرده می‌گوید: « حدود یک سال کافه سیار را داشتم اما بعد تصمیم گرفتم کافه ثابت داشته باشم و امتیاز کافه سیارم را واگذار کردم. کار در خیابان دردسرهای خودش را دارد و سختی‌هایی که تحمل‌شان راحت نیست. در سرما و گرما در خیابان ایستادن آنقدر که به نظر می‌رسد راحت نیست.»

+ ۸ کافه سیار که طراحی‌شان شما را شگفت‌زده می‌کند

چندی پیش به همت شهرداری منطقه دوازده در خیابان سی تیر تعدادی از کافه‌های سیار گردهم آمدند و در شب‌های مهربانی سی تیر برای رهگذرها نوشیدنی سرو کردند. باریستای یکی از کافه‌ سیارها بدون اینکه بخواهد اسمی از کافه‌شان برده بشود به آیکافی گفت: «ما مشغول کار هستیم و مجوز گرفتن را پیگیری می‌کنیم تا تکلیف این قضیه روشن بشود. در شهرداری تکلیف کافه‌های سیار مشخص نیست. از یک طرف خود شهرداری برنامه‌ای برگزار می‌کند در خیابان سی تیر و ما آن‌جا می‌توانیم کار کنیم، در خیابان‌های دیگر اما بهمان ایراد می‌گیرند که کلاً چرا کار می‌کنیم.»

اکیپ انضباط شهری نهادی ست که محمد قبادی، یکی از سه نفر سرمایه‌گذار واگن کافی به آن اشاره می‌کند. واگن کافی تا به حال نه از سوی نیروی انتظامی و نه از طرف پلیس راهنمایی رانندگی با مانعی مواجه نشده، اما در مناطق مختلف از طرف اکیپ انضباط شهری برخوردهای متفاوت دیده: « این مفهوم انگار یک اتفاق مردمی است. از خود شهرداری که پیش ما می‌آیند از قشرهای مختلفی هستند. برخی مناطق خیلی خوب و با احترام برخورد می‌کنند و می‌دانند که این کار شبیه به دستفروشی‌های دیگر نیست. یک جاهای دیگر هم این اتفاق نمی‌افتد و خیلی تند برخورد می‌کنند. منطقه به منطقه این مساله فرق می‌کند.»

او معتقد است مشکلات ایجاد شده به این خاطر است که ساختار قانونی برای کسب مجوز اصلا وجود ندارد و از طرفی هم مردم و شهر تهران به شدت به این کسب و کار احتیاج دارد و عطشی در مردم احساس می‌گیرد که لازم است برای پاسخگویی به آن ساز و کار قانونی شکل بگیرد.

سیار بودن یا نبودن؟

کافه‌های سیار روزها از طریق شبکه‌های اجتماعی به مخاطبان‌شان اطلاع می‌دهند که آن روز در کجا و کدام محله مستقر هستند. بعضی روزها به رویدادهای عمومی دعوت می‌شوند و برخی روزها نقطه‌ای را در شهر انتخاب می‌کنند و به آن‌جا می‌روند. بین کسانی که مشغول به کسب و کار در کافه‌های سیار هستند گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد از این‌که در روند قانون‌گذاری گزینه‌ی سیار بودن از کافه‌ها گرفته بشود و با تعیین مناطق مشخص برای استقرار ماشین‌ها، امکان گشت و گذار در شهر از بین برود. محمد قبادی از واگن کافی می‌گوید با برخی ناحیه‌های شهرداری مذاکره کرده‌اند که در هر ناحیه جای مشخصی برایشان در نظر گرفته بشود. یا به پیشنهاد شهرداری یا به انتخاب خودشان. ذکرا عباسی اما به نکته‌ی دیگری اشاره می‌کند: «یک بخشی از کاری که ما انجام می‌دهیم در سیار بودن‌مان معنی پیدا می‌کند. منطقه به منطقه سلیقه‌ی خوردن مردم هم فرق می‌کند و ما می‌خواهیم کتابی درباره‌ی مناطق تهران بنویسیم. قانون ممکن است بخواهد جای ثابتی برای کافه‌های سیار تعیین کند و سیار بودن را از این کار حذف کند.»

کافی اکسپرس یکی از کافه‌های سیار شهر است که نه روی ماشین، که روی چرخی چوبی مستقر شده و در رویدادها یا اماکن عمومی مستقر می‌شود. نریمان دیده‌دار می‌گوید کافی اکسپرس از شهرداری مجوز گرفته که بتواند تا تابستان در خیابان سی تیر مستقر باشد. مجوزی که برای خیابان سی تیر گرفته شده و درباره‌ی جزییات آن چیزی به آیکافی نمی‌گوید. کافی اکسپرس پیش از این در رویداد تدکس تهران و در دیزین هم حضور داشته و نزدیک به دو سال است که فعالیت می‌کند.

از شبی چهل هزار تا روزی یک و نیم میلیون تومان

به کافه‌های سیار که فکر می‌کنید ممکن است سوال‌های زیادی برایتان پیش بیاید. منبع آب‌ لازم برای دستگاه اسپرسو را کجا می‌گذارند؟ برق کافه را از کجا تامین می‌کنند، چه بازخوردی از مشتری‌ها می‌گیرند و از همه مهم‌تر، چقدر در روز درآمد دارند؟ سوای اینکه منبع آب اغلب جایی در گوشه و کنار ماشین‌ها تعبیه می‌شود و برق را هم یا از طریق موتور برق برای خارج از شهر یا از طریق همراهی کسبه در برق‌رسانی تامین می‌کنند، بحث در آمد که وسط می‌آید اغلب کافه‌دارها ترجیح می‌دهند رقمی حتا حدودی از درآمد کافه‌های سیار ندهند. باریستای یکی از کافه‌های سیار به آیکافی می‌گوید پیش آمده در رویدادی حضور داشته باشند و تا یک و نیم میلیون تومان هم درآمد داشته باشند و محمد قبادی می‌گوید از چهل هزار تومان تا یک میلیون تومان تجربه‌ی درآمد از واگن کافی را داشته‌اند. ذکرا عباسی اما درباره‌ی بحث‌های حاشیه‌ای در این کسب و کار حرف می‌زند: «یک بحثی که با ما مطرح می‌کنند مالیات است. اینکه کافه‌های ثابت حقوق کارمند باید بدهد و اجاره و مالیات، و ما این خرج‌ها را نداریم. ما فقط اجاره‌ی جا را نمی‌دهیم که آن هم صرف بنزین و استهلاک ماشین می‌شود.» او به بحث کارآفرینی در حاشیه کافه سیار اشاره می‌کند و می‌گوید با پرداخت دستمزد به آشنایانش که کوکی و کیک و غذاهای خانگی می‌پزند ایجاد کار کرده و این‌طور نیست که هزینه‌ای نداشته باشند.

سختی‌ها و زیبایی‌های کار در خیابان

تجربه‌ی رویارویی با عابر پیاده به عنوان مشتری جذابیت‌ها و سختی‌هایی دارد که تا هر روز با آن روبه‌رو نباشید از نزدیک لمس‌شان نمی‌کنید. استقبال مردم و حمایت کسبه و مشتری‌ها یک روی سکه است و روی دیگر آن به عنوان مثال نکته‌ای ست که ذکرا می‌گوید: «بارها و بارها پیش آمده که مردم آمده‌اند خورده‌اند و هیچ هزینه‌ای نداده‌اند و رفته‌اند. ما هم نرفتیم دنبالشان که پول بگیریم. مثلا کیک و کوکی روی میز بوده و جمعیت زیاد بوده و کیک‌ها و کوکی‌ها را بدون پرداخت هزینه خورده‌اند. این کار شاید از دور بامزه باشد ولی سختی‌ها و ضررهای خودش را دارد. اغلب فقط فکر می‌کنند مغازه‌دار اجاره می‌دهد و تو نمی‌دهی!»

صاحبان واگن کافی، پین کافه و نورلند هم از حمایت اغلب کسبه محل و مشتری‌ها می‌گویند. برای محمد قبادی آشنا کردن مردم عادی با قهوه و نوشیدنی‌های بر پایه اسپرسو هم جذابیت دارد. او می‌گوید باریستای کافه سیارشان تلاش زیادی می‌کند تا اسپرسو و خانواده‌شان را به عابران معرفی کند و بسته به ذائقه‌ی مشتری به آن‌ها قهوه پیشنهاد کند.

تب و تاب راه‌اندازی کافه‌های سیار فقط مخصوص به تهران و فولکس‌واگن‌ها نیست. نورلند کافه یک جیپ را با دو دستگاه نسپرسو تبدیل به کافه کرده و کافه برفین یک پراید وانت است که دستگاه اسپرسو ندارد و با چای، دم‌نوش و نوشیدنی‌های سنتی به عابران خیابان سرویس می‌دهد. در شهرهای کاشان، اصفهان، شیراز، رشت و مشهد هم کافه‌های سیار راه افتاده‌اند و مشغول به کارند. اگر شما هم اطلاعاتی از چند و چون کار این کافه‌ها در شهرهای دیگر دارید و یا کافه‌های سیار بیشتری را می‌شناسید به ما معرفی کنید.