نوش‌آنلاین: نظام ملوک‌الطوایفی بلای جان صنعت قهوه ایران
این گزارش در روز ۱۷ مرداد ۱۳۹۷ در وب‌سایت نوش‌آنلاین منتشر شده است.آیکافی مسئولیتی در قبال مطالب بازنشرشده و ترجمه‌شده از نویسنده‌ها و رسانه‌های دیگر ندارد و محتوای آنها لزوما منعکس‌کننده‌ی دیدگاه آیکافی نیست.
فعالیت صنفی در صنعت قهوه در ایران حالت ملوک‌الطوایفی دارد. این صنعت متشکل از مجموعه‌هایی با قلمروهای کوچک و اثرگذاری کم است که وجاهت قانونی هم ندارند.
نوش‌آنلاین – به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نوش آنلاین پیش از آنکه کاشف‌السلطنه چای را به ایران بیاورد و آن را به نوشیدنی گرم فراگیر ایرانیان تبدیل کند، قهوه نوشیدنی گرم و مورد علاقه آنها بود و نام «قهوه‌خانه» برای مکان‌هایی که این روزها بیشتر مراکز چای‌نوشی است، یادگار همان دوران است. پس از بیش از صد سال فترت اما بازار مصرف قهوه ایران به ویژه در چند سال گذشته تکانی خورده است. اگرچه آمار دقیقی برای توصیف این رشد وجود ندارد اما با یک نگاه اجمالی می‌توان از افزایش تعداد کافی‌شاپ‌ها و کمی‌اجمالی‌تر با نگاهی به افزایش مصرف قهوه در میان اطرافیان به سرنخ‌هایی در تایید رشد بازار قهوه در ایران دست یافت.
کل میزان مصرف بین ۷۰۰ تا هزار تن است
برپایه آمار سال‌های ۹۴ و ۹۵ میزان مصرف قهوه در ایران سالیانه حدود هزار تن بوده که برای جمعیت ۷۸ میلیونی ایران در سال ۱۳۹۴ چیزی در حدود ۱۲۰ گرم سرانه مصرف قهوه برای هر ایرانی را شامل می‌شود. بر پایه بعضی روایت‌های دیگر سرانه مصرف قهوه در ایران چیزی در حدود ۸۰ تا ۱۰۰ گرم است که با فرض میانگین آن یعنی ۹۰ گرم برای هر ایرانی در سال ۱۳۹۶ و با احتساب جمعیت حدود ۸۱ میلیون نفری کشور در پایان این سال، کل میزان قهوه مصرف شده در کشور باید چیزی در حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن باشد. نتیجه این‌که کف میزان مصرف قهوه در کشور به احتمال زیاد ۷۰۰ تا هزار تن است.
افزایش آمار واردات قهوه بی‌کیفیت
براساس آمار گمرک از تجارت خارجی ایران، در نخستین ماه سال ۱۳۹۷ بیش از ۳۴۶ تن انواع قهوه به ارزش ۹۸۶ هزار دلار به ایران وارد شده است که نسبت به فروردین ماه سال ۱۳۹۶ با واردات ۲۵۵ تن قهوه به ارزش ۶۴۸ هزار دلار به ایران، نزدیک به ۹۰ تن افزایش واردات قهوه را نشان میدهد. بیشترین میزان قهوه واردشده از کشور ویتنام است به طوری که از مجموع ۳۴۶ تن قهوه واردشده به ایران در این مدت، بیش از ۱۳۳ تن آن از کشور ویتنام به ایران وارد شده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۶ بیشترین حجم قهوه وارد شده مربوط به هند بوده است.
بیش از ۹۰٪ قهوه تولیدی ویتنام روبوستا است در حالی که گونه پرطرفدارتر در بسیاری از کافه‌ها و برشته‌کاری‌های دنیا عربیکاست. بنابراین قهوه وارد شده از ویتنام از کیفیت و مطلوبیت چندان بالایی برخوردار نیست.
آلمان، امارات متحده عربی، اندونزی، ایتالیا، ترکیه، قبرس، لهستان، هند و ویتنام صادرکنندگان قهوه به کشور ما هستند
آلمان، امارات متحده عربی، اندونزی، ایتالیا، ترکیه، قبرس، لهستان، هند و ویتنام صادرکنندگان قهوه به کشور ما هستند و سوییس نیز نسبت به سال ۱۳۹۶ از جمع صادرکنندگان قهوه به ایران خارج شده است.
نظام ملوک‌الطوایفی بلای جان صنعت قهوه
به گفته فعالان و کارشناسان به پایگاه اطلاع رسانی نوش آنلاین، صنعت قهوه در ایران مشکلات ریز و درشتی دارد از جمله این‌که تحریم‌های قدیمی، صنعت قهوه ایران را با مشکل روبرو کرده و پیش‌بینی می‌شود دور جدید تحریم‌های ترامپ صنعت قهوه ایران را با مشکلات جدیدی روبرو کند و بسیاری مشکلات دیگر.
به زعم بسیاری از فعالان صنعت قهوه اما یکی از مشکلات اصلی این صنعت در ایران و به نظر برخی اصلی‌ترین آنها نبود یک مجموعه صنفی فراگیر، رسمی و با اختیارات حقوقی مشخص برای ساماندهی به فعالیت‌های صنعت و بازار قهوه در ایران است.
در صنعت چای علی رغم همه اختلافاتی که بین فعالان این صنعت وجود دارد اما یکی دو تشکل فراگیر هستند که به امور صنفی آنها از جمله مالیات، مالیات بر ارزش افزوده، تخصیص ارز، پیگیری‌های گمرکی، تخلفات صنفی و … رسیدگی می‌کنند و به مدد همین مجموعه‌ها صنعت چای کشور از نظم و رویکردهای قابل پیش‌بینی برخوردار است. در صنعت قهوه اما نه تنها چنین تشکلی وجود ندارد که به گفته بسیاری از فعالان این صنعت، بیشتر نیروها صرف کنترل و خنثی کردن یکدیگر می‌شود تا مجموعه‌ای فراگیر تشکیل نشود و به تعبیر یکی از فعالان صنعت قهوه دیوار«منیت‌ها» آن قدر بلند است که گذشتن از سد آن و رسیدن به یک مجموعه واحد به رویایی دست نیافتنی می‌ماند.
البته مجموعه‌هایی هستند که با نام و تابلو انجمن و … فعالیت می‌کنند اما واقعیت این است که این مجموعه‌ها نه وجاهت قانونی دارند و نه فراگیری لازم را و از طرف دیگر به گونه‌ای فعالیت کرده‌اند که به نام و کام یک نفر یا چند نفر باشند و همین موضوع سبب دوری سایر فعالان صنعت قهوه از آنها شده است. در عین حال ابهام‌های حقوقی و مالی در فعالیت این مجموعه‌ها مزید بر علت شده که چهره‌های خوشنام رغبتی برای حضور و عضویت در آنها نداشته باشند. این عوامل دست‌به‌دست هم داده تا صنعت قهوه در ایران حالت ملوک‌الطوایفی داشته باشد یعنی متشکل از مجموعه‌هایی با قلمروهای کوچک و اثرگذاری کم که وجاهت حقوقی و قانونی هم ندارند.
گذر از این مرحله و رسیدن به یک تشکل صنفی فراگیر یا دست کم تشکلی با ساختار و پشتوانه حقوقی قدرتمند که قابلیت پیگیری مسائل صنفی این صنعت را دارد، یکی از گام‌های مهم صنعت قهوه ایران برای حرکت رو به جلو است.
