گزارش زیر از وب‌سایت ایسنا در آیکافی بازنشر شده است. آیکافی مسئولیتی در قبال مطالب بازنشرشده و ترجمه‌شده از نویسنده‌ها و رسانه‌های دیگر ندارد و محتوای آن‌ها لزوماً منعکس‌کننده‌ی دیدگاه آیکافی نیست.
در شهر زواره اصفهان و روستاهای اطراف همه ساله و طبق رسمی قدیمی و سنتی روزهای دوازدهم تا چهاردهم شعبان یعنی تا شب نیمه شعبان به ایام برات معروف است.
ایسنا (اصفهان) – محسن طحان زواره یک فعال میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به برگزاری مراسم ایام برات در شهر تاریخی زواره و روستاهای اطراف آن گفت: «در این سه روز برای درگذشتگان که در طول سال از دنیا رفته‌اند (از برات سال گذشته تا برات امسال) در مساجد (مردانه) و خانه‌ها (زنانه) مراسم فاتحه‌خوانی برگزار می‌شود.
وی افزود: بعدازظهر این سه روز اهالی زواره بر سر مزار رفتگان خود حاضر شده و برای شادی روح رفتگان خیرات می‌دهند. در این سه روز اهالی شهر مخصوصا خانم‌ها دسته به دسته از خانه‌ای به خانه دیگر و مردان از مسجدی به مسجد دیگر جهت فاتحه‌خوانی در حرکتند که این یک نوع سنت فراموش نشده قدیمی است.
هادی طحان با بیان این که یکی از ویژگی‌های خاص مراسم برات در زواره، پذیرایی از مردم با قهوه است، افزود: «در خصوص تاریخچه ورود قهوه به ایران به همین بسنده می‌کنیم که در دوره صفویه قهوه وارد اصفهان شد و توسط شاهان صفوی مورد‌توجه قرار گرفت و کم‌کم وارد شهرهای اطراف گردید و قهوه‌خانه ها به‌تدریج شکل گرفت.»
این فعال میراث فرهنگی گفت: «قدمت پخت و تهیه این قهوه سنتی در زواره به گفته اهالی و نقل سینه به سینه به بیش از ۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد. البته اوایل در مراسم برات اعیان و اشراف شهر، جهت پذیرایی از قهوه استفاده می‌شده است.»
وی با اشاره به تهیه و پخت قهوه در زواره گفت: «تهیه و پخت قهوه اصولا در منزل صاحب عزا انجام شده و نیاز به مهارت و تجربه دارد که عده ای خاص این کار را انجام می‌دهند، به این صورت که عصر روز یازدهم شعبان ملزومات پخت قهوه آماده می‌شود و شخصی که برای تهیه و پخت قهوه به منازل می‌آید گاهی تا اذان صبح مشغول پخت قهوه است و در کنار این مراسم پخت ذکر فاتحه و صوات و ادعیه نیز مرسوم است.»
هادی طحان ادامه داد: «طرز تهیه و پخت این قهوه سنتی در شهر زواره بدین شرح است که به نسبت دو کیلو قهوه حدود ۶۰ لیتر آب و نیم کیلو هل سابیده نیاز است. آب را داخل دیگ‌های ترجیحا مسی می‌ریزند و پس از جوش آمدن، قهوه خشک را کم‌کم به آن اضافه می‌کنند و به‌صورت مدام هم می‌زند تا قهوه کاملا در آب حل شده و کاملا بجوشد، بعد شعله را کم کرده و پس از یک ساعت که قهوه جوش خورد، حدود نیم کیلو هل بلغور شده یا حتی سالم را داخل پارچه دوخته شده یا کیسه پارچه‌ای می‌ریزند و در آن را بسته و داخل دیگ قهوه می‌اندازند؛ این بدین جهت است که عصاره هل وارد آن وارد قهوه شود و طعم بهتری به قهوه دهد. پس از حدود یک تا دو ساعت حرارت قهوه را هم می‌زنند تا سر نرود.»
وی افزود: «در گذشته دانه‌های قهوه خردنشده وجود داشت که در زواره توسط دستاس یا اخیرا آسیاب‌های برقی خرد می‌شد و این پودر قهوه ناخالصی زیادی داشت، بدین جهت برای گرفتن ناخالصی‌ها، پس از پخته شدن قهوه، تکه سنگی که به سنگ قیج معروف بود را کاملا شسته و داخل دیگ قهوه که در حال جوشیدن بود، قرار می‌دادند. این سنگ جرم‌ها و ناخالصی‌های قهوه را جذب می‌کرد.»
به گفته این فعال میراث فرهنگی: «شخصی که تبحر داشت تشخیص می‌داد که چه زمانی قهوه آماده شده است؛ وقتی قهوه کاملا پخته و آماده و تقریبا سرد می‌شد، آن را از صافی عبور می‌دادند و این کار به‌وسیله پارچه انجام می‌شد. قهوه پخته شده و آماده را قبل از مصرف شیرین می‌کنند و به اندازه نیاز در ظرف‌های کوچک‌تری مثل کتری همراه با شکر به اندازه کافی ریخته و حین حرارت دادن هم می‌زنیم و به این شکل قهوه شیرین شده و آماده و قابل نوشیدن می‌شود.»
وی تصریح کرد: «سرو قهوه در مراسم برات زواره در فنجان‌های کوچک و حتی بند انگشتی صورت می‌گیرد و این شاید بدین جهت است که چون افراد در همه مساجد و خانه‌ها برای مراسم حضور پیدا می‌کنند و از همه قهوه‌ها تناول می‌کنند.»
هادی طحان بر لزوم حفظ و ماندگاری مراسم ۳ روزه برات و مخصوصا مهارت پخت قهوه برات در زواره توسط مردم و دوستداران میراث که بیش از ۲۰۰سال قدمت دارد، تاکید کرد.
وی در پایان ضمن تشکر از مسئولین ثبت میراث فرهنگی به ویژه دکتر تراب‌زاده کارشناس و مسئول ثبت میراث فرهنگی ناملموس استان اصفهان خواستار در دستور کار قرار گرفتن ثبت ناملموس این مراسم و مهارت سنتی زواره شد.
لازم به ذکر است امسال به دلیل شیوع کرونا این مراسم سنتی در شهر زواره برگزار نخواهد شد.
