باور این‌که روزگاری نوشیدن قهوه در شهری چون استانبول که در هر کوچه پس‌کوچه‌اش رایحه‌ی خوش قهوه به مشام می‌رسد، مجازات مرگ به همراه داشته دشوار است اما تاریخ – این آینه‌ی تمام‌نمای تکرار اشتباه‌های بشر – داستان‌هایی از این دست کم ندارد.
آیکافی – قهوه در سال ۱۵۵۵میلادی، توسط «اوزدمیر پاشا» فرماندار پادشاهی عثمانی در یمن به استانبول وارد می‌شود. گویا در دربار عثمانی روش جدیدی برای برشته‌کاری و دم‌آوری قهوه به‌کار می‌رفته که عطر و طعم قهوه را دوچندان می‌کرده. این نوشیدنی به سرعت در دل‌های مردم استانبول جا باز می‌کند و قهوه‌خانه‌های زیادی در گوشه و کنار بساط دم کردن قهوه را راه می‌اندازند!
مورخان دلایل زیادی را برای محبوبیت این نوشیدنی در این منطقه عنوان می‌کنند. پیش‌تر در مقاله‌ای منتشر شده در آیکافی با عنوان «شراب اسلام» آمده که به علت منع نوشیدن الکل در قرآن مسلمان قهوه را جایگزین آن کرده‌اند. در واقع محرک بودن و ایجاد روابط گرم اجتماعی حاصل از نوشیدن قهوه باعث شده مسلمانان مکه و دیگر شهرهای عربی قهوهخانهها را جایگزین می‌خانه‌ها کنند تا برای ساعاتی گردهم بیایند و در باب مسایل سیاسی روز صحبت کنند.
تاثیر این نوشیدنی تازه در فرهنگ اجتماعی استانبول باعث شد تا در سال ۱۶۳۳ میلادی – چیزی بیش از صد سال بعد از ورود این نوشیدنی به این شهر – مجازات مرگ را به همراه داشته باشد. ماجرا از این قرار است که «سلطان مراد چهارم»، گردهمایی‌های روشنفکران و مخالفان عصر را در قهوهخانهها خوش نمی‌داشت و بحث‌های پیرامون این نوشیدنی را تهدیدی جدی علیه قدرت حاکم تلقی می‌کرد. در عین‌حال، قهوهخانهها مکانی بوده که برخلاف بسیاری دیگر از محافل، طبقات مختلف اجتماعی را گردهم می‌آورده. هوشیاری ناشی از نوشیدن قهوه، مشتریان را به بحث‌هایی جدی‌تر از بحث‌های پیرامون الکل و موادمخدر در می‌خانه‌ها و مکان‌های کشیدن تریاک و حشیش وامی‌داشته. تا جایی‌که نوشیدن قهوه در ملاء‌عام باعث ضرب و شتم افراد می‌شده و گاهی نیز به سرنوشتی شوم از قبیل انداختن در گونی و پرتاب آن‌ها در تنگه‌ی «بسفر» منجر می‌شده!
تاثیر کافیین بر مغز که هنوز به صورت علمی مطالعه نشده بود راه را برای انواع نظریه‌های عجیب و بی‌اساس باز کرده بود. گروهی از صوفیان با مراسم و مناجات‌های خاص دانه‌های قهوه را برشته کرده و در محافل عرفانی آن را به عنوان یک نوشیدنی رمزآلود سرو می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که این نوشیدنی باعث سم‌زدایی روحی و تقویت منطق فکری می‌شود.
گروهی دیگر از مذهبیون افراطی با تاکید بر این موضوع که این نوشیدنی عجیب در زمان پیامبر وجود نداشته، آن را ابداعی مخالف دین و شرع دانستند و آن را حرام اعلام کردند هرچند گروهی از مفتیان معتدل آن را مکروه دانسته و صرفا مسلمانان را از نوشیدن آن برحذر داشتند. در مطلب دیگری با عنوان «قهوه به روایت ایرانیکا» مفصل به مندرجات رساله‌های مذهبی درباب قهوه پرداخته شده. در بخشی از این مطلب آمده: «در کشورهای عرب و مصر، قهوه جایگزین بسیار خوبی برای شراب بود (مظاهری، ص. ۱۱۹) و خواص نشاط‌آور آن انگیزه‌ای بی‌دردسر برای اجتناب از نوشیدن الکل؛ تا آن‌جا که با وجود نکوهش‌ها و اعتراضات پراکنده از جانب محافظه‌کاران مذهبی، در مساجد مکه نیز نوشیده می‌شد.»
اما بستن قهوهخانهها منحصر به استانبول نبود. این اتفاق اولین بار در تاریخ ۱۵۱۱ در شهر مکه اتفاق افتد. ماموران حکومت وقت به مردی که خارج از مسجد در حال نوشیدن قهوه بود مشکوک می‌شوند. جزییات این ماجرا بر کسی معلوم نیست اما طولی نمی‌کشد که رهبران مذهبی دستور بستن تمام قهوهخانهها و ممنوعیت فروش این نوشیدنی را در مکه اعلام می‌کنند. بعدها در قاهره نیز این رخداد در چندین دوره تکرار می‌شود.
پرواضح است که در طول تاریخ، اصحاب سیاست و رهبران مذهبی به اتفاق پیرامون گردهمایی‌های این نوشیدنی حساس بوده‌اند. نوشیدنی که مسلمانان این منطقه را گردهم می‌آورده تا چندی در هوشیاری و با تمرکز درباره مسایل سیاسی و مذهبی روز صحبت و تبادل‌نظر کنند. این صحبت‌‌ها که نطفه‌های جوشش‌های انقلابی را سبب می‌شده تهدید بزرگی برای عوامل قدرت به حساب می‌آمده. اما از آن‌جایی که عکس‌العمل تمام حکومت‌های توتالیته به‌صورت تاریخی همیشه حذف صورت مساله به جای پرداختن به آن بوده، بستن قهوهخانهها و حرام اعلام کردن این نوشیدنی سریع‌ترین راه برای سرکوب هر حرکت مخالف احتمالی بوده. اما زمان نشان داده که محبوبیت قهوه بر هر زور و قدرتی غلبه کرده و امروزه صبح‌های استانبول – این شهر زیبا و تاریخی – پس از پستی و بلندی‌های زیاد با عطر خوش قهوه‌خانه‌‌هاش در هر کوی و برزن آغاز می‌شود!
