اختصاصی آیکافی – نزدیک به سه سال از شروع به‌کار انجمن باریستاهای ایران (IBG) به‌عنوان نماینده‌ی رویدادهای جهانی قهوه (WCE) و متولی برگزاری مسابقات ملی قهوه در ایران می‌گذرد. این انجمن در سال ۱۳۹۳ به همت محمد آقامحمدخانی و با حمایت‌های علی قمبری و لیلا قمبری تاسیس شد و در فاصله‌ی کوتاهی توانست از بین دیگر تشکل‌های قهوه ایرانی متقاضی ِ پیوستن به WCE، به عضویت این نهاد دربیاید. انجمن باریستاهای ایران تاکنون ۳ دوره مسابقات ملی باریستا و ۲ دوره مسابقات ملی لاته آرت برگزار کرده و نمایندگانی از ایران به مسابقات جهانی در این رشته‌ها اعزام کرده است.
با وجود تلاش‌های زیاد انجمن باریستاهای ایران در برگزاری مسابقات داخلی قهوه، از سالیان پیش انتقاداتی نسبت به نحوه‌ی اداره‌ی این انجمن در بین جامعه‌ی قهوه و باریستا مطرح بوده است. انتقادها زمانی به اوج خود رسید که این انجمن پیش از برگزاری دومین دوره مسابقه ملی لاته آرت (فروردین ۹۶) و سومین دوره مسابقه ملی باریستا (خرداد ۹۶)، اعلام کرد که کلیه‌ی افراد اعم از شرکت‌کنندگان در مسابقه، نیروهای داوطلب و داوران، ملزم به عضویت در این انجمن هستند. این بدان معنی بود که حتا افراد داوطلب برای انجام کارهای خدماتی مسابقه و نیز داوران، حتما می‌بایست فرم عضویت این انجمن را تکمیل کرده و حق عضویت سالانه را پرداخت می‌کردند تا بعد بتوانند در برگزاری این مسابقه ملی مشارکت داشته باشند. با آن‌که این انجمن در فاصله‌ی بین دو مسابقه لاته آرت و باریستا اعلام کرد که شرط مشارکت افراد متقاضی در برگزاری مسابقه از «عضویت قطعی» به «عضویت موقت» تغییر کرده، اما بسیاری این تصمیم را در هر صورت در تضاد با روح دستورالعمل WCE می‌دانستند.
در وب‌سایت نهاد جهانی رویدادهای قهوه آمده:
WCE می‌کوشد تا هم در سطح کشوری و هم جهانی، در صنعت قهوه تخصصی همه‌شمول باشد. باید مطمئن شویم که [National Body] تشکُلی کاملا باز و شفاف است و هر کسی اعم از شرکت‌کننده، داور، حامی، نیروهای داوطلب و نیروهای اجرایی فرصت مشارکت دارند.
National Body در بسیاری از کشورها، همان انجمن قهوه تخصصی آن کشور است؛ و یا گروهی از افراد که در قالب یک «انجمن» سازماندهی شده‌اند؛ [انجمنی که] چندین عضو دارد و این اعضا بخش‌های مختلف صنعت قهوه را نمایندگی می‌کنند.
با وجود تاکید WCE بر شفافیت و همه‌شمول بودن فعالیت‌های نمایندگان خود در کشورهای مختلف، ابهامات زیادی در خصوص عملکرد انجمن باریستاهای ایران به‌عنوان نماینده‌ی این نهاد در ایران وجود دارد.
منتقدان IBG می‌گویند این‌که برای مشارکت داوطلبانه در برگزاری یک مسابقه‌ی ملی «پیش‌شرط» گذاشته شود، با ماهیتی که WCE برای نشنال بادی تعریف کرده، در تعارض است. نشنال بادی (National Body) در ادبیات نهاد جهانی رویدادهای قهوه به شخص، مجموعه یا انجمنی که به‌عنوان نماینده‌ی این نهاد مسئولیت برگزاری مسابقات انتخابی را برعهده دارد اتلاق می‌شود.
در ماه‌های گذشته انتقادها تا جایی بالا گرفت که بعضی از داوران دوره‌های پیشین مسابقات ملی قهوه در ایران مانند صفا صالحی و صفا هراتیان از تیم داوری مسابقات کناره‌گیری کردند. صفا صالحی در یادداشتی که بهصورت سرگشاده منتشر کرد نوشت: «این مسابقات را دیگر نمی‌توان مسابقات ملی نامید.» و اضافه کرد: «در سالیان گذشته تلاش کرده‌ام تا بتوانم بیشتر یاد بگیرم و تجربه بیاندوزم تا داور بهتری باشم و برای این مسابقات نیز بتوانم قدمی بهتر بردارم، اما احساس می‌کنم در صورت حضور در این مسابقات به دلیل شرط گذاشته شده برای داوران از عدالت دور خواهم شد و مجبور به سکوتی ناخواسته‌ام.»
ساختار تشکیلاتی انجمن باریستاهای ایران
در دستورالعمل نهاد جهانی رویدادهای قهوه آمده: «از آن‌جا که WCE به‌دنبال ماهیتی همه‌شمول است، National Body معمولا نمی‌تواند یک کافه، کارگاه برشته‌کاری یا شرکت باشد.» این‌ها در حالی‌ست که ماهیت تشکیلاتی انجمن باریستاهای ایران هنوز به‌طور شفاف مشخص نیست. این‌که آیا این انجمن از نهادهای زیربط در کشور مجوز فعالیت دارد یا خیر؛ آیا انجمن بهصورت خصوصی اداره می‌شود؟ یا سازمانی مردم‌نهاد و غیرانتفاعی‌ست؟
انجمن باریستاهای ایران در آخرین نسخه اساسنامه این انجمن که در اختیار عموم قرار گرفته، هدف خود را «سازماندهی و ایجاد تشکلی برای رسیدگی به امور باریستاهای حرفه‌ای و آماتور و قهوه‌دوستان» معرفی می‌کند. با این وجود آیکافی مطلع شده که مفاد این اساسنامه و اعضای هیات موسس آن با اساسنامه ۳ سال پیش و احتمالا آنچه در ابتدا در اختیار WCE قرار گرفته متفاوت است. در وب‌سایت انجمن باریستاهای ایران مشخص نیست که این تغییرات در ترکیب اعضای هیات موسس چه زمانی و با چه سازوکاری صورت گرفته است.
انجمن باریستاهای ایران کارگروهی از انجمن خوراک و نوشیدنی
محمد آقامحمدخانی در مصاحبه‌ای که در مهرماه ۹۵ با آیکافی انجام داد، انجمن باریستاهای ایران را به‌عنوان کارگروهی از انجمن خوراک و نوشیدنی ایران معرفی کرد و به ما گفت: «در چند سال گذشته ما به عنوان انجمنی که ثبت رسمی و ملی نشده بودیم، توانستیم در زمینه نوشیدنی کارهای بزرگی بکنیم و جامعه‌ای را ایجاد کنیم و پرورش بدهیم. اما در سه چهارسالی که انجمن باریستا مجوز نداشت ما برای گرفتن مجوز برنامه‌ها و همایش‌ها و مسابقات دچار مشکلات عدیده‌ای بودیم. با نشست‌های مکرری که با هم داشتیم ما انجمن باریستای ایران را به عنوان یکی از کارگروه‌های انجمن ملی خوراک و نوشیدنی ایران درآوردیم.»
اما در آخرین نسخه از اساسنامه IBG به ارتباط بین این دو انجمن اشاره‌ای نشده است. علاوه بر این، مشخص نیست آیا WCE از ایجاد این تغییرات تشکیلاتی در انجمن باریستاهای ایران مطلع است یا خیر.
حال به‌نظر می‌رسد با وجود تلاش‌های فراوان انجمن باریستاهای ایران در برگزاری مسابقات به رغم موانع موجود، ساز‌و‌کار غیرشفاف تشکیلاتی، عدم برگزاری انتخابات و ساختار غیردمکراتیک مدیریتی این انجمن، به‌طور مستقیم بر کیفیت عملکرد آن تاثیر گذاشته است. موارد دیگری چون کاهش تدریجی تعداد باریستاهای شرکت‌کننده در مسابقات هر سال (۳۵ باریستا در سال ۹۴، ۳۰ باریستا در سال ۹۵ و ۲۶ باریستا در سال ۹۶)، عدم برگزاری مسابقات منطقه‌ای در سراسر ایران و عدم برگزاری مسابقات در رشته‌های دیگر به‌جز باریستا و لاته آرت با وجود پتانسیل‌های موجود، محصول غیرقابل‌انکار شیوه‌ی مدیریتی و ساختار غیردمکراتیک و غیرپاسخگوی این انجمن برشمرده می‌شوند.
در عین حال روشن است که به‌کارگیری رویه‌ای دمکراتیک و انتخاباتی در شیوه‌ی مدیریتی انجمن و اجرایی کردن اساسنامه‌ی ابتدایی که در آن برگزاری انتخابات پیش‌بینی شده بود، می‌تواند به ایجاد فضایی باز و شفاف منجر شود چنان‌که در نص صریح دستورالعمل اجرایی WCE بر آن تاکید شده است.
ما طی ماه‌های گذشته با انجمن باریستاهای ایران در ارتباط بوده تا به پاسخی برای این پرسش‌ها و ابهامات دیگر دست یابیم، اما هنوز پاسخی رسمی دریافت نکرده‌ایم. بدین ترتیب برای روشن شدن ابهامات و طرح مساله، شش سوال در ادامه این یادداشت مطرح خواهیم کرد. آیکافی حق پاسخ‌گویی به انتقادات را برای انجمن باریستاهای ایران به رسمیت شناخته و خود را ملزم به نشر جوابیه‌ی دریافتی می‌داند.
×××
۱. در حال حاضر ماهیت تشکیلاتی انجمن باریستاهای ایران (IBG) با توجه به قوانین جمهوری اسلامی ایران، چیست؟ آیا IBG در غالب سازمان مردم‌نهاد، غیرانتفاعی-غیرتجاری یا شرکت خصوصی اداره می‌شود؟ آیا تاکنون برای ثبت انجمن و اخذ مجوز اقدامی شده؟ اگر پاسخ مثبت است، از چه نهادی، در چه تاریخی و نتیجه آن چه بوده؟ اگر پاسخ منفی‌ست، دلیل چیست؟
۲. آیا همچنان انجمن باریستاهای ایران به‌عنوان کارگروهی از انجمن غذا و خوراک فعالیت می‌کند؟
۳. در اساسنامه ابتدایی IBG، برای انتخاب سالانه اعضای هیات مدیره برگزاری انتخابات پیش‌بینی شده بود. آیا تابه‌حال در IBG مجمع سالانه اعضا برای تعیین اعضای هیات مدیره جدید انجام شده است؟ اگر پاسخ مثبت است، در چه تاریخی و نتیجه آن چه بوده؟ اگر پاسخ منفی‌ست، دلیل چیست؟
۴. در اساسنامه‌ای که اردی‌بهشت‌ماه ۹۶ از طرف IBG ارائه شده، تفاوت‌های فاحشی با آنچه که پیش از این اعلام شده بود دیده می‌شود. اساسنامه IBG با چه سازوکاری، در چه تاریخی و با حضور چه اعضایی تغییر پیدا کرده است؟
۵. ترکیب فعلی اعضای هیات مدیره IBG چگونه، در چه تاریخی و با چه مکانیزمی انتخاب شده‌اند؟
۶. در حال حاضر IBG چند عضو رسمی دارد؟
اگر “آیکافی تلاشی‌ست برای بازتعریف رویکرد جامعه فارسی‌زبان به قهوه”، باید خود پاسخگو باشد که چرا موجب دو دستگی میان این صنفِ بی صنف می شود!
اگر زمانی آیکافی تنها رسانه ی موجود در زمینه ی قهوه نوشی حرفه ای بود، اگر آیکافی موجب حرفه ای تر نگاه کردن به قهوه و قهوه نوشی بود، اگر آیکافی رسالت خود را در نزدیک کردن آدم ها بهم می دانست، پس چرا افرادِ مرتبط با این رسانه، ساز مخالفشان را کوک کرده اند؟ بهتر نبود به جای کناره گیری با صفایان و حرفه ای ها مثل صفا صالحی و صفا هراتیان از تیم داوری و IBG خود مصلح مسابقات و انجمن قهوه بودند؟ بهتر نبود به جای فرافکنی و بایکوت مسابقات و طرح سوال و بیانیه، خود را مسئول بدانیم و موجب نزدیکتر کردن افراد این عرصه بهم شویم؟
حرف درستی بود… در این مورد قهوه آدم ها رو نزدیک نکرد گویا
این ابهامات iBG بسیار بجا بود چرا نباید سوال پرسیده بشه خیلی خوب بود ما الان سالهاست واسه فرهنگ قهوه نوشی و کافه تلاش کردیم خود ایکافی یک دایره المعارف برای شروع کار بوده وقتی انجمن باریستا همه جور دخل تصرف شخصی خودشو با منفعت های کاذب بدون هیچ توجیح منطقی پیش برده سکوت دلیل بر نفهم بودن همکاران توی این صنف میشه ممنون از ایکافی برای پرسش سوالاتی که امیدوارم جواب داشته باشه