برگردان: دکتر سارا کریم‌زاده
قهوه مخدر مورد‌علاقه‌ی آمریکایی‌ها است. ۱۸۰ میلیون آمریکایی بیشتر روزهای خود را با مصرف یک بست کافئین آغاز می‌کنند. بعضی از مردم از نوشیدن قهوه لذت می‌برند و با مشکلات سلامتی ناشی از نوشیدن آن هم مواجه نیستند، اما به‌هرحال قهوه هم می‌تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد. به‌خصوص وقتی آدم‌ها به مصرف آن اعتیاد پیدا می‌کنند و به‌سختی می‌توانند حتی یک روز از آن دور بمانند.
آیکافی – اگر قهوه تازه، با‌کیفیت و ارگانیک باشد (با توجه به اینکه قهوه‌های معمولی از آلوده‌ترین گیاهان دنیا به آفت‌کش‌ها هستند) نوشیدن هرازچندگاه چند فنجان کوچک آن می‌تواند برای بدن مفید باشد. مطالعاتی هم هستند که نشان داده‌اند قهوه می‌تواند تمرکز را افزایش دهد و احتمال ابتلا به پارکینسون، سنگ‌های کلیه و کیسه صفرا و همین‌طور سیروز کبدی را کم کند. اما برخلاف این مطالعات مصرف طولانی‌مدت قهوه می‌تواند خطر ابتلا به کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان را افزایش بدهد.
[quote float=”left”]مصرف طولانی‌مدت قهوه می‌تواند خطر ابتلا به کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان را افزایش بدهد[/quote]قهوه‌ای که خوب رسیده باشد منبع آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل کلروژنیک اسید است که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. عصاره‌ی دانه‌ی قهوه‌ی سبز که حاوی مقدار زیادی از این آنتی‌اکسیدان است هم به‌تازگی راه خود را به مکمل‌های غذایی لاغری باز کرده‌است. گرچه بسیاری از ما نه تنها بیشتر از گاهی‌گداری و بیشتر از چند فنجان کوچک قهوه می‌خوریم، که حتی بدتر از آن، قهوه‌های فوری یا حتی از آن مایعات تیره‌ای که از دستگاههای قهوه‌ی مکان‌های عمومی بیرون می‌آیند هم می‌خوریم. نوشیدنی‌هایی که خیلی چیزها ممکن است داشته باشند، البته به جز کیفیت. در واقع علی‌رغم اثرات مثبت بالقوه‌ی قهوه در درازمدت، برای بسیاری از ما نوشیدن بیش از اندازه‌ی قهوه اثرات منفی کوتاه‌مدت و درازمدت زیادی بر سلامتی‌مان دارد. مهم‌تر از همه بر سطح اضطراب و دستگاه گوارش‌مان.
هفت اثر جانبی نوشیدن قهوه
یک – قهوه و اسید کلریدریک
نوشیدن قهوه با معده‌ی خالی مثلا به عنوان اولین چیزی که صبح‌ها می‌خوریم تولید اسید کلریدریک را در معده افزایش می‌دهد و همین می‌تواند برای ما مشکل‌ساز باشد. اسید کلریدریک در حالت عادی تنها برای هضم غداها ترشح شود و اگر بدن شما ناچار به ترشح بیش از حد آن، آنهم فقط برای نوشیدن یک فنجان قهوه بشود ممکن است ترشح آن برای سر و سامان دادن به غداهای واقعی و حجیم به مشکل بربخورد. در مرحله‌ی بعد هضم پروتئین‌ها تحت‌تاثیر نبودن مقدار کافی اسید کلریدریک در معده قرار می‌گیرد و به این ترتیب ممکن است غذاهای پروتئینی قبل از آن که به اندازه‌ی کافی هضم شده باشند وارد روده‌ی کوچک بشوند. پروتئین هضم‌نشده می‌تواند باعث بروز مشکلات قابل‌توجه گوارشی مثل نفخ، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر، التهاب دیواره‌ی روده و حتی سرطان روده‌ی بزرگ بشود. در حقیقت ضربه‌ی هضم ناکامل غذاها به علت کمبود اسید کلریدریک می‌تواند باعث بروز تعداد قابل‌توجهی از مشکلات سلامتی بشود. بعضی از متخصصین از این هم فراتر می‌روند و می‌گویند تقریبا تمام بیماری‌ها از دستگاه گوارش آغاز می‌شوند و همین موضوع نشان می‌دهد که محدود کردن هر چیزی که باعث بروز اختلال در کارکرد طبیعی دستگاه گوارش می‌شود چقدر اهمیت دارد.
دو – زخم‌های معده، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر و ترشح زیاد اسید معده
خیلی از ترکیبات موجود در قهوه مثل کافئین و اسیدهای مختلف می‌توانند معده و روده‌ی کوچک را تحریک کنند. پزشکان هم عموما به بیماران مبتلا به زخم‌معده، گاستریت، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر و بیماری کرون توصیه می‌کنند از نوشیدن قهوه بپرهیزند.
اما سوال اینجاست که آیا نوشیدن مقادیر زیاد قهوه می‌تواند به تنهایی منجر به ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات گوارشی بشود؟ باور بر این است که زخم‌های گوارشی به‌وسیله یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شوند. به‌هرحال کم شدن اسید معده بر اثر قهوه می‌تواند دیواره‌ی معده را نسبت به باکتری هلیکوباکتر آسیب‌پذیر کند. علاوه بر آن نوشیدن قهوه می‌تواند دیواره‌ی روده‌ی کوچک را تحریک کرده و باعث اسپاسم‌های شکمی، کرامپ و مشکلات دفع بشود به صورتی که بیمار به‌طور متناوب دچار اسهال و یبوست بشود. این وضعیت به نام سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر یا به اختصار IBS مشهور است و هر سال بیماران بیشتری را به جمع مبتلایان خود اضافه می‌کند.
سه- سوزش سرِ دل
کافئین موجود در قهوه می‌تواند با شل کردن ماهیچه‌ی حلقوی پایین مری در محل اتصال آن به معده باعث بازگشت محتویات معده به مری و سوزش سر دل بشود. این ماهیچه‌ی کوچک در حالت عادی باید به‌طور کامل بسته باشد تا از بازگشت محتویات معده به مری و آسیب رساندن اسید کلریدریک موجود در آن به دیواره‌ی مری جلوگیری کند اما کافئین می‌تواند این ماهیچه را شل کند و مانع کارکرد طبیعی آن بشود. دقیقا به همین دلیل است که نوشابهای حاوی کولا و نوشیدنی‌های انرژیزای حاوی مقادیر بالای کافئین هم می‌توانند باعث بروز این مشکل بشوند.
اما حتی قهوه‌های بدون کافئین مشهور به decaf هم می‌توانند برای بعضی افراد سوزش سر دل ایجاد کنند. محققان معتقدند ترکیبات دیگری در قهوه موجود است که آنها هم باعث ریفلاکس یا برگشت محتویات اسیدی معده به مری می‌شوند.
[quote]ترکیباتی در قهوه موجود است که می‌تواند باعث ریفلاکس یا برگشت محتویات اسیدی معده به مری شوند[/quote]چهار – قهوه در لباس ملین
نوشیدن قهوه می‌تواند حرکات دودی روده را تحریک کند. این حرکات عضلات صاف جدار روده همان تحرکاتی هستند که ما را به دستشویی می‌کشانند. همین ویژگی قهوه باعث شده بعضی از مردم از آن به عنوان ملین استفاده کنند غافل از آن که این ویژگی قهوه هم مشکل‌ساز است.
نیز ببینید ~ دوستی دیرینه قهوه و مدفوع
قهوه با تحریک حرکات روده باعث تخلیه‌ی زودرس معده و انتقال محتویات آن به روده می‌شود، در نتیجه غذاها پیش از آن که به‌طور کامل به اجزای کوچک‌تر تبدیل شده و قابل‌هضم باشند وارد روده‌ی کوچک می‌شوند و همین باعث ایجاد اشکال در جذب مواد مغذی می‌شود و علاوه بر آن احتمال تحریک و التهاب دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد. این نکته که قهوه‌های decaf یا قهوه‌های بدون کافئین هم اثر ملین قهوه‌های معمولی را از خود بروز می‌دهند نشان می‌دهد که تنها متهم اثر ملینی و تخلیه‌ی زودرس معده کافئین نیست.
پنج – جذب مواد معدنی، کلیه‌های شما و قهوه
احتمالا بدن کسانی که چندین بار در روز مقدار زیادی قهوه می‌نوشند حتی اگر غذاهای غنی از مواد معدنی یا مکمل‌های غذایی مصرف کنند به سختی موفق می‌شود مقدار کافی از مواد معدنی را جذب و دریافت کند. علت این کمبود اثر قهوه بر جذب آهن در معده و توانایی کلیه در بازجذب کلسیم، روی، منیزیوم و سایر مواد معدنی مهم است. اگرچه وجود تمام این مواد معدنی برای سلامتی و کارکرد طبیعی بدن حیاتی است اما از نظر تغذیهای هر نوع اشکال در جذب منیزیوم باعث اختلال در تنظیم عملکرد طبیعی روده‌ها می‌شود. قسمت ناخوشایند ماجرا اینجاست که بسیاری از ما دچار کمبود منیزیوم هستیم.
شش – آکریلامید موجود در قهوه
هفت – قهوه، اضطراب و فشار عصبی
نوشیدن مقدار زیاد قهوه باعث ترشح کورتیزول یا همان هورمون استرس، اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین در بدن می‌شود. این مواد شیمیایی ضربان قلب، فشار خون و سطح اضطراب را بالا می‌برند و واکنشی را که به‌نام «بجنگ یا فرار کن» (fight or flight) معروف است ایجاد می‌کنند.
Fight or Flight نام اختصاری واکنش فیزیولوژیکی است که در نتیجهی فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک در شرایط پراضطراب اتفاق می‌افتد و بدن انسان را برای جنگیدن یا فرارکردن آماده می‌کند. این وضعیت به علت ترشح هورمون اپی‌نفرین از غده‌ی فوق کلیوی رخ می‌دهد و با علائمی مثل افزایش ضربان قلب و افزایش خون‌رسانی به مغز و عضلات، افزایش قند خون، تعریق کف دست، گشادشدن مردمک و سیخ شدن موها همراه است.
بیشتر ما میگوییم که به نوشیدن قهوه برای انرژی گرفتن نیازمندیم اما آیا برای بسیاری از ما نوشیدن قهوه اثراتی بسیار فراتر از انرژی دادن ندارد و نوعی تنش عصبی ناخوشایند برای‌مان درست نمی‌کند؟ ممکن است قهوه به شما انرژی لازم برای انجام کارهای روزانهتان را بدهد اما پیامدهای درازمدت این نوع اضطراب القایی قابل‌انکار نیستند.
اما در نهایت کافئین موجود در قهوه در متابولیسم GABA یا گاما آمینو بوتریک اسید که یک واسطه‌ی عصبی تنظیم‌کننده خلق‌و‌خو و سطح اضطراب است تداخل ایجاد می‌کند. گذشته از این دو اثر GABA اثرات ضد التهاب و آرام‌بخش نیز بر دستگاه گوارش دارد. به این ترتیب هم خلق‌و‌خو و هم سلامت دستگاه گوارش شما به شکل نامطلوبی تحت‌تاثیر مقادیر بالای کافئین قرار می‌گیرد.
و بالاخره
بسیاری از مردم به قدری به نوشیدن قهوه علاقمندند که میلی به شنیدن مشکلات سلامتی مرتبط با آن ندارند. اما اگر شما تا اینجای این یادداشت را خوانده باشید احتمالا معتقدید کم کردن مقدار مصرف قهوه یا جایگزین کردن آن با نوشیدنی‌های دیگر چندان دور از احتیاط نیست.
اگر شما هم با دستکم یکی از مشکلات گوارشی بالا مواجه هستید یا احساس می‌کنید قهوه باعث تحریک اعصاب‌تان می‌شود می‌توانید با یک برنامه‌ی گام‌به‌گام مصرف آن را کم کرده و انواع چای‌های گیاهی را جایگزین آن کنید.
