خسرو کلباسی
منابع و مقاله‌های مختلف، حتی اسناد منتشر‌شده توسط سازمان ملل و بسیاری دانشگاه‌ها قهوه را دومین کالای پرفروش در جهان معرفی می‌کنند. این مدعا نه‌تنها درست نیست بلکه از واقعیات فرسنگ‌ها فاصله دارد. جدای از نادرست بودن، تکرار این مدعا ارزش حقیقی صنعت قهوه را کاهش می‌دهد.
آیکافی – در وب‌سایت پرفکت دیلی گرایند آمده: متاسفانه این«واقعیت» که قهوه دومین کالای معامله شده در جهان است آن‌قدر در منابع معتبر تکرار شده که اثبات نادرست بودن این مدعا را سخت کرده. پیش از هر چیز باید تفاوت میان «کالا» و «محصول» را مشخص کنیم. کالا به محصول خام گفته می‌شود. در حالی که محصول هم به مواد خام گفته می‌شود هم به تولیدات کارخانه‌ای. دانه‌ی قهوه چه سبز و چه برشته هم کالا است و هم محصول. در حالی که یک بطری نوشابه تنها محصول است.
قهوه نه دومین کالای پرفروش و نه دومین محصول پرفروش در جهان است.
بنا بر گزارش سازمان رصد پیچیدگی‌های اقتصادی در دانشگاه MIT، در سال ۲۰۱۵، قهوه نودو‌هشتمین محصول پرفروش در جهان است.
این در حالی است که به صورت تفکیک شده دانه‌ی سبز قهوه در رتبه‌ی ۱۱۴ و دانه‌ی برشته در رتبه‌ی ۳۰۱ قرار دارد.
وقتی لیست کالاها (یا مواد خام) را بررسی کنید باز هم قهوه در مقام دوم قرار نمی‌گیرد و قبل از آن لیست طویلی از مواد قرار دارد. قهوه حتی دومین محصول کشاورزی پرفروش در جهان هم نیست. با قرار گرفتن دانه‌ی سویا در رتبه ۵۴ و گندم در رتبه‌ی ۷۰، دانه‌ی قهوه سومین محصول کشاورزی پرفروش در جهان است. حالا جالب این‌جا است که خون! در رتبه ۳۰ و بالاتر از هر سه‌ی این‌ها قرار دارد. تعجب نکنید بسیاری از کشورها از جمله ایران، برای مصارف پزشکی در دوره‌های زمانی مختلف مجبور به وارد کردن خون می‌شوند.
ولی ریشه‌ی این اشتباه و مدعای غلط که بارها و بارها تکرار شده کجا است؟ یکی از عواملی که ممکن است منجر به این باور غلط شده باشد حجم عظیم قراردادهای پیش‌خرید قهوه است. در این قراردادها تجار متعهد می‌شوند که پیش از برداشت محصول دانه‌های قهوه را از کشاورز بخرند.
بنا بر گزارش یک سازمان پژوهش سیاسی در آمریکا به نام «پولیتی‌فکت» با وجود بزرگ بودن سهم قهوه در قراردادهای پیش خرید، این محصول حتی در میان ۲۰ محصول پرفروش هم نیست.
از طرف دیگر ادعاهایی از این دست همیشه مبهم هستند. مثلا کسی نمی‌گوید قهوه پرفروش‌ترین محصول در فلان سال از نظر وزن، حجم یا ارزش بوده. یا حتی کسی نمی‌گوید قهوه پرفروش‌ترین محصول آمریکای جنوبی بوده، که این ادعای آخر از همه منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
یکی از مخرب‌ترین اثرات ادعاهایی از این دست، لطمه‌ای است که به وجه‌ی صنعت قهوه وارد می‌شود. قهوه دومین محصول پرفروش معامله شده در جهان نیست ولی هم‌چنان صنعت تولید قهوه ابعاد عظیمی دارد. بنا بر گزارشی که سازمان پژوهشی MIT در سال ۲۰۱۵ منتشر کرده، ارزش قهوه‌ای که در جهان معامله شده حدود ۳۰ میلیارد دلار بوده.
افزون بر این، قهوه تاثیر چشمگیری بر اقتصاد کشورهای تولیدکننده‌ی آن دارد. به عنوان مثال گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که سهم قهوه در صادرات کلمبیا برابر با ۷٫۲% است و ۷ تا ۸ درصد تولید ناخالص ملی این کشور را تامین می‌کند.
این در حالی است که هم‌چنان قیمت‌ها در این صنعت پایین است و هزار و یک عامل غیرقابل کنترل بر تولید و فروش این تولیدکنندگان اثر می‌گذارد؛ عواملی هم‌چون خشکسالی، آفات و غیره. انتشار و نقل مدعاهای نادرست مانند چیزی که در این مقاله بررسی شد باعث می‌شود مخاطب اعتمادش را به صنعت قهوه و آمار و اطلاعات آن از دست بدهد و در مواردی مانند تاثیر خشکسالی بر این صنعت و قیمت محصولات مدعای تولید کننده را باور نکند.
تولید قهوه نقش کلیدی در زندگی ملیون‌ها انسان دارد و زمان آن رسیده که ارزش واقعی این محصول را به جهان نشان دهیم.
