با فراگیر شدن محبوبیت قهوه‌ی تخصصی در جهان، تولیدکنندگان، هیچ گوشه و کناری را برای پیدا کردن بهترین دانه‌های قهوه نادیده نمی‌گیرند. در این میان، سود اصلی تجارت قهوه به جیب تاجران، توزیع‌کنندگان و شرکت‌های چند ملیتی می‌رود که از نام و داستان مردمان کشورهای جنگ‌زده برای جذب مشتری استفاده می‌کنند. هرچند نباید تلاش سازمان‌های مردم نهاد برای افزایش سهم کشاورز از سود این تجارت را نادیده گرفت.
آیکافی – با هم‌کاری سازمان مردم نهاد تکنوسرو TechnoServe یکی از زیرمجموعه‌های شرکت نستله یعنی نسپرسو (Nespresso) از تولید قهوه در کشورهای جنگ‌زده چون سودان جنوبی حمایت می‌کند. «تهیه و فروش قهوه مایه‌ی شادی و افتخار کشاورزان سودان جنوبی است؛ سرزمینی جنگ‌زده که مردمانش باور دارند قهوه می‌تواند دومین محصول این کشور بعد از نفت باشد که به گوشه گوشه‌ی جهان صادر شود.» جنیفر پونی جوئل دونگا یکی از اعضای تکنو سرو این حرف‌ها را سال ۲۰۱۵ و زمانی زد که قهوه‌ی تخصصی سودان جنوبی برای اولین بار در پاریس عرضه شد.
سال ۲۰۱۶ و با هم‌کاری بیش‌تر نسپرسو، قهوه‌ی تخصصی سودان جنوبی در پنج کشور دیگر هم عرضه شد. اواخر ۲۰۱۶ درگیری‌ها در سودان جنوبی بالا گرفت و ناگزیر تکنوسرو مجبور به ترک این کشور شد.
در جست‌و‌جوی دانه‌های ناب
برخلاف آن‌چه در نگاه اول به نظر می‌رسد، جنگ‌ها هرگز نتوانسته‌اند با وجود مهیب بودن‌شان جریان طبیعی زندگی را مختل کنند. در طول تاریخ کشاورزها در سرزمین‌های جنگ‌زده بالاخره گوشه‌ی امنی پیدا کرده‌اند و محصول پرورش داده‌اند و کاشت قهوه از این امر مستثنی نیست.
در سال‌های اخیر و با محبوبیت روز افزون قهوه‌ی تخصصی، تاجران قهوه در جست‌و‌جوی دانه‌های ناب قهوه‌ی تخصصی، دوش به دوش دلالان اسلحه به مناطق جنگ‌زده می‌روند.
روز‌به‌روز بر تعداد تاجران قهوه افزوده می‌شود و در کنار نام‌های پرآوازه چون نومن Neuman، ای‌کام Ecom و اولام Olam تجار کوچک نیز به دنبال محصولی می‌گردند که نه تنها از کیفیت بالایی برخوردار باشد که در پس تولید آن داستانی نهفته باشد. این داستان‌ها در کنار کیفیت به تاجر شانس بیش‌تر در بازار می‌دهد.
ریچارد هاید مدیر بازاریابی سازمان مردم‌نهاد بریتانیایی تویین (Twin) در مورد فعالیت‌های سازمان در رواندا و جمهوری خلق کنگو می‌گوید:
[quote]مردم دوست دارند بدانند قهوه‌ای که می‌نوشند از کجا آمده و داستان تولید‌کننده‌اش چیست. البته داستان‌گویی جای کیفیت را نمی‌گیرد و نباید اهمیت کیفیت محصول را فراموش کنیم.[/quote]بنا‌بر گزارش سازمان تجارت شفاف قهوه (Transparent Trade Coffee) در سال ۲۰۱۶، قهوه‌ی تخصصی سهمی ۵۰ درصدی در آمار مصرف آمریکا دارد، که نشان‌دهنده رشد ده درصدی این بازار است. به‌طور متوسط هر پاوند قهوه قیمتی حدود ۴.۴ دلار در آمریکا دارد؛ این درحالی است که قهوه‌ی تخصصی با قیمت حدود ۲۸ دلار برای هر پاوند عرضه می‌شود.
قیمت بالای قهوه‌ی تخصصی، تجار و تهیه‌کنندگان را قادر ساخته که روز‌به‌روز نقاط شگفت‌انگیزتر و غیرمعمول‌تری را برای تهیه‌ی قهوه جست‌و‌جو کنند. طبیعتا هرچه تولید‌کننده و تاجر خطر بیش‌تری را متحمل می‌شود، قیمت قهوه هم بالاتر می‌رود.
سال ۲۰۱۶، شرکت بلوباتل (Blue Bottle) یک محموله‌ی قهوه‌ی یمنی را به قیمت پاوندی ۱۷۳ دلار در آمریکا فروخت. یمن حدود دو سال است که دست به گریبان جنگ داخلی است. بر اساس آمار سازمان ملل بیش از ده هزار نفر در این جنگ کشته شده‌اند.
هزینه و سودآوری
با وجود این‌که محبوبیت روز افزون قهوه‌ی تخصصی به سود برخی تولیدکنندگان و کشاورزان تمام شده ولی در بسیاری مناطق کشت و پرورش قهوه دیگر چندان سودآور نیست؛ امری که باعث شده برخی کشاورزان به دنبال محصولات جایگزین بگردند.
کارلوس مرا (Carlos Mera) کارشناس قهوه‌ی بانک هلندی رابوبنک می‌گوید «کشاورزانی که محصولات شاخص پرورش می‌دهند، می‌توانند با دست باز قهوه‌ی تولیدی‌شان را قیمت‌گذاری کنند. آن‌هایی که بازده تولید بالایی دارند هم تجارت به نسبت سودآوری خواهند داشت؛ به ویژه اگر در کشوری زندگی کنند که ارزش پول‌اش پایین باشد این کشاورزان در فرآیند تجارت جهانی و تبدیل ارز درآمد قابل‌توجهی خواهند داشت. این در حالی است که تولیدکنندگان خُرد در بازار رقابتی امروز نمی‌توانند دوام بیاورند.»
افزون بر این سازمان جهانی قهوه (International Coffee Organization) اخطار داده که با وجود آن‌که سود مجموع کل صنعت جهانی قهوه در سال‌های اخیر رشد چشم‌گیری داشته اما بسیاری از کشاورزان توان تامین مالی هزینه‌های تولید را ندارند. این تازه در حالی است که برخی شرکت‌ها هم‌چون نسپرسو مبلغی ۳۰ تا ۴۰ درصد بالاتر به کشاورزان مناطق جنگ‌زده می‌پردازند.
تفاوت قیمت میان مبلغ دریافتی کشاورزان را با بررسی درآمد آنها از شرکت در مسابقات جهانی فنجان برتر (Cup of Excellence) می‌توان بهتر دریافت. در این مسابقات، محصول برنده به صورت عمده و آنلاین حراج و تمام سود حاصل به حساب کشاورز منتقل می‌شود. بنا به گزارش سازمان تجارت شفاف قهوه در سال ۲۰۱۵ قیمت متوسط قهوه‌های برنده برای هر پوند ۷.۷۲ دلار بوده که تقریبا شش برابر قیمت معمول خرید تجار از کشاورزان است.
پرسشی اخلاقی واکنش مصرف‌کنندگان
قهوه‌ی کشورهای‌های جنگ‌زده داستانی با خود دارد که تهیه‌کننده و فروشنده از آن برای جذب مشتری بیش‌تر استفاده می‌کند، داستان و روایتی از زندگی کشاورزان سرزمین‌های جنگ‌زده و تاثیر قهوه بر زندگی آنها. داستان این‌که چگونه «با خرید محصولات این کشاورزان می‌توانید به آنها کمک کنید.»
آماری که بالاتر ارائه شد نشان می‌دهد در نهایت سود اصلی به جیب تاجران، توزیع‌کنندگان و شرکت‌های چند ملیتی می‌رود که از نام و داستان مردمان کشورهای جنگ‌زده برای جذب مشتری استفاده می‌کنند. هرچند نباید تلاش سازمان‌های مردم نهاد برای افزایش سهم کشاورز از سود این تجارت را نادیده گرفت.
آقای هاید از شرکت تویین می‌گوید: «محصول باکیفیتی به شما ارائه می‌شود که با خرید آن شاید تا حدی بتوانید به مردمان کشورهای جنگ‌زده کمک کنید و در این سرزمین‌ها اثری هرچند کوچک ولی مثبت بگذارید. به این فکر کنید که اقدام شما شاید طلیعه‌دار تغییر باشد.»
از سوی دیگر داستان پشت قهوه‌ی مناطق جنگ‌زده گاهی هم‌چون شمشیر دو لبه به ضرر کشاورز و تاجر عمل می‌کند. گاهی مصرف‌کنندگان با بدگمانی به محصولات مناطق جنگ‌زده نگاه می‌کنند و از خود می‌پرسند کشوری که این‌گونه درگیر جنگ و ویرانی است چه گونه می‌تواند قهوه‌ی با‌کیفیت تولید کنند. همین پرسش موجب پرهیز برخی مشتری‌ها از خریدن قهوه‌های تخصصی تولید شده در مناطق خطرخیز و جنگ‌زده می‌شود.
هم‌چنین بی‌ثباتی این کشورها خطر سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای محصولات‌شان را دو چندان می‌کند. شرکت‌های بزرگ چون نسپرسو نگران امنیت سرمایه‌گذاری در کشورهای جنگ‌زده هستند و از هر پنچ برنامه‌ی سرمایه‌گذاری، چهارتای آنها را رد می‌کنند چرا که شانس سودآوری پروژه‌ها بسیار پایین است.
بنا بر آخرین گزارش تکنوسرو در ماه‌های اخیر بسیاری از کشاورزان در سودان جنوبی مجبور به ترک زمین‌های‌شان شده‌اند ولی کشاورزان با هزار و یک مشکل سعی می‌کنند گاهی سر زمین برگردند و به محصول‌شان رسیدگی کنند. خانوم پونی و تکنو سرو بر این باورند که عملیات این سازمان در سودان جنوبی و سایر کشورهای جنگ‌زده میراثی گران‌بها برای مردم این سرزمین به جا خواهد گذاشت که به تمام تلاش‌های آنها می‌ارزد.
سلام عالی بود