خسرو کلباسی
ژانویه امسال خبری به طور گسترده در جهان سر و صدا به پا کرد با این مضمون که یکی از مواد اولیه موجود در نوتلا ممکن است سرطان‌زا باشد. ماده‌ی «خطرناک سرطان‌زا» چیزی نبود جز روغن پالم. خبر تا جایی بالا گرفت که برخی فروشگاه‌ها در ایتالیا محصولات دارای روغن پالم را از قفسه‌هایشان جمع‌آوری کردند.
آیکافی – در ماه می گذشته، یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های مواد غذایی در ایتالیا به نام کوپ، نزدیک به دویست محصول را جمع‌آوری کرد با این توضیح که «در تولید آن‌ها روغن پالم فرآوری‌شده به کار رفته، که برخی بر این باورند که می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد.» اما محصولات نوتلا جزو این دویست محصول جمع‌آوری‌شده نبودند. در بیانه‌ای که کوپ بعدتر منتشر کرد، شرکت این حرکت را اقدامی «پیش‌گیرانه» نامید و توضیح داد بیش‌تر تاکید بر حفظ سلامت کودکان بوده که مخاطب اصلی دویست محصول جمع‌آوری شده بوده‌اند.
کمی قبل‌تر سازمان بهداشت مواد غذایی اروپا EFSA در گزارشی، سه ماده‌ی موجود در روغن پالم فرآوری‌شده را سرطان‌زا نامیده بود.
روغن پالم فرآوری‌شده در شکلات، بستنی، شکلات صبحانه، سس‌های با پایه شکلات و بسیاری دیگر از مواد غذایی استفاده می‌شود. EFSA به‌ویژه در مورد استفاده از روغن پالم فرآوری‌شده در شیر خشک ابراز نگرانی کرده است. پس از انتشار این گزارش نوتلا به دو دلیل زیر ذره‌بین رفت: از یک سو نوتلا یکی از محبوب‌ترین و شناخته شده‌ترین محصولات بر پایه شکلات در جهان است که در تولید آن از روغن پالم فرآوری‌شده استفاده می‌شود. از سوی دیگر، شرکت مالک نوتلا، فررو بلافاصله پس از انتشار خبر «سرطان‌زا بودن نوتلا» کارزار تبلیغاتی گسترده‌ای با این مضمون به راه انداخت که «نوتلا سرطان‌زا نیست». اما این تبلیغ شدیدا بر افکار عمومی در مورد نوتلا تاثیر منفی گذاشت.
روغن پالم
به گزارش EFSA سه ماده در روغن پالم فرآوری‌شده وجود دارد که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. این سه ماده GE و ۳-MCPD و ۲-MCPD هستند و در تمام روغن‌های گیاهی وجود دارند ولی غلظت این سه در روغن پالم فرآوری‌شده از بقیه بالاتر است. این سه ماده در روغن خام وجود ندارد و بعد از فرآوری و در دمای حدود ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد به وجود می‌آید، شرایطی که عمده‌ی مواد غذایی فرآوری شده (مانند نوتلا) در آن‌ها تولید می‌شوند. در فرآیند فرآوری، روغن پالم را تا حدود ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد گرم می‌کنند تا بوی نامطبوع آن از بین برود.
دانشمندان در آزمایشگاه‌های EFSA تاثیر مصرف مستمر GE را روی موش‌های آزمایشگاه بررسی کردند. آزمایش‌ها نشان داد که مصرف مستمر مواد غذایی دارای GE احتمال ایجاد غدد سرطانی را افزایش می‌دهد. بنا به گزارش سازمان، این ماده به ساختار ژنتیکی آسیب می‌زند و می‌تواند منجر به سرطان شود. EFSA این ماده را برای کودکان بسیار مضر ارزیابی کرده است. گزارش سازمان همچنین نشان می‌دهد که ۳-MCPD به کلیه‌ها آسیب می‌زند و ممکن است سیستم تولید مثل مردان را مختل کند. بنا بر گزارش سازمان بهداشت اروپا هنوز اطلاعات کافی در مورد ۲-MCPD در دسترس نیست.
پاسخ تولید‌کنندگان
فررو، شرکت تولیدکننده‌ی نوتلا در پاسخ به این گزارش اعلام کرد که تنها از مواد اولیه خام و روش‌های فرآوری که مورد‌تایید سازمان‌های بین‌المللی است استفاده می‌کند. در بیانیهی شرکت آمده است که فرآیند فرآوری روغن پالم به‌گونه‌ای طراحی شده که «احتمال ابتلا به سرطان را به حداقل کاهش دهد.» شرکت همچنین مدعی است: «سلامت مصرف‌کنندگان یکی از اولویت‌های اصلی فررو است. محصولات فررو سالم هستند و مصرف آن‌ها هیچ خطری به همراه ندارد.»
نستله که در تولید برخی محطولات‌اش از روغن پالم استفاده می‌کند کمی بعدتر اعلام کرد که بودجه‌ای جداگانه برای پژوهش در زمینه‌ی خطرات و احتمال سرطان‌زا بودن روغن پالم فرآوری‌شده تخصیص داده است. این شرکت همچنین اعلام کرد میزان MCPD را به صورت چشم‌گیری در محصولات‌اش کاهش داده است.
چرا تولید‌کنندگان از روغن دیگری استفاده نمی‌کنند؟
پاسخ کوتاه به این پرسش سودآور بودن استفاده از روغن پالم است. تولید‌کنندگان می‌توانند از طیف گسترده‌ای از روغن‌هایی گیاهی مانند روغن آفتاب‌گردان استفاده کنند ولی استفاده از هر یک از این روغن‌ها هزینه‌ی تولید را به صورت چشم‌گیری افزایش می‌دهد.
[quote style=”boxed” float=”left”]محاسبات رویترز نشان می‌دهد که اگر فررو از یکی از روغن‌های جایگزین استفاده کند، سالانه متحمل حدود ۲۲ میلیون دلار هزینه‌ی اضافی خواهد شد[/quote]محاسبات رویترز نشان می‌دهد که اگر فررو از یکی از روغن‌های جایگزین استفاده کند، سالانه متحمل حدود ۲۲ میلیون دلار هزینه‌ی اضافی خواهد شد.
از سوی دیگر، تولید‌کنندگان اگر روغن مصرفی را تغییر دهند، باید دستور تهیه محصول را نیز دگرگون کنند تا در طعم نهایی تغییر قابل تشخیصی ایجاد نشود. فرآیند تغییر فرمول تولید محصولات خوراکی بسیار هزینه‌بر و طولانی است. یکی از سخنگویان فررو روغن پالم را بهترین ماده برای ایجاد غلظت مناسب در محصول نامیده با بیان این توضیح که روغن‌های دیگر طعم و بافت نهایی محصول را مختل می‌کنند. فررو همچنین مدعی است روغن پالم، ترانس بالا نیست و برای سلامتی زیان ندارد و همچنین از آن‌جا که برای تهیه‌ی آن از زمین کم‌تری استفاده می‌شود، ماده‌ی اولیه‌ای سبزتر به حساب می‌آید و کمتر به محیط‌زیست آسیب می‌زند.
پرهیز از خطر
در حال حاضر و با توجه به اطلاعات منتشرشده بهترین گزینه کاهش مصرف مواد خوراکی است که در تولیدشان از روغن پالم فرآوری‌شده استفاده شده است. بنا بر تحقیقات انجام شده، روغن پالم فرآوری‌شده عمدتا در شیرینی، شکلات و آبنبات‌ها وجود دارد. هنوز هیچ سازمانی بیانیهی رسمی‌ای در مورد مصرف مواد غذایی دارای روغن پالم فرآوری شده منتشر نکرده است.
تب تند نوتلا در ایران
در سال‌های اخیر در شهرهای مختلف ایران فروشگاه‌هایی با نام‌هایی گوناگون شروع به فروش محصولات نوتلا کرده‌اند.
در شبکه‌ی کافه‌های آیکافی بیش از ۱۰۰ فروشگاه مرتبط با نوتلا در سراسر ایران با عناوینی چون نوتلابار، نوتلا آرت، نوتلا پلاس، نوتلا هاوس، خانه نوتلا، نوتلاکوک، نوتلا لند، نوتلا لاو و شهر نوتلا به ثبت رسیده است.
بزرگ‌ترین شرکت فعال در این زمینه که خود را نماینده‌ی نوتلا در ایران معرفی می‌کند سیناتلا است. این شرکت تا اردیبهشت سال گذشته تحت نام نوتلابار مشغول به کار بود. سیناتلا حدود ۷۰ شعبه در ایران دارد. بنا به گفته‌ی بنیانگذار این شرکت، سینا محمدی، حدود ۱۳۰۰ نفر برای سیناتلا کار می‌کنند. وزارت بهداشت و درمان ایران هنوز در مورد احتمال سرطان‌زا بودن نوتلا نظری اعلام نکرده است.
مواد تشکیل‌دهنده نوتلا
جدای از «سرطان‌زا بودن»، نوتلا چندان ماده‌ی غذایی سالمی به حساب نمی‌آید. نوتلا پنج ماده‌ی اولیه‌ی اصلی دارد: روغن پالم، کاکائو، فندق، شیر خشک و شکر. بنا بر برچسب روی شیشه‌های نوتلا در هر ۳۷ گرم نوتلا ۲۱ گرم شکر وجود دارد یعنی ۵۶% هر شیشه نوتلا شکر است. بعد از شکر، در میان مواد تشکیل‌دهنده‌ی نوتلا بیش‌ترین سهم به روغن پالم می‌رسد.
در پاسخ به انتقادها در مورد ناسالم بودن نوتلا به عنوان یک ماده‌ی غذایی، فررو می‌گوید «میانه‌روی و مصرف صحیح مواد غذایی بهترین راه برای لذت بردن از خوارکی‌هاست.»
