گونههای وحشی قهوه در معرض خطر انقراض
انقراض گونههای وحشی قابلیت زیست نژادهای تجاری قهوه را در معرض خطر قرار میدهد.
نتایج پژوهش جدیدی نشان میدهد که احتمال انقراض بیشتر گونههای وحشی قهوه طی چند دههی آینده بالا است و علت این امر بروز خشکسالیهای مکرر و طولانی، از بین رفتن جنگلها و شیوع آفات مرگبار است. این یافتهها نشاندهندهی تهدیدی برای صنعت چندمیلیارد دلاری قهوه است که عمدتا دو گونهی عربیکا و روبوستا را دربرمیگیرد.
این یادداشت بهقلم مریم صفدری در وبسایت زومیت منتشر شده و در آیکافی بازنشر میشود.
عربیکا نسبتبه دمای بالا حساس است در حالیکه روبوستا نسبتبه خاکهای خشک آسیبپذیر است. تنوع ژنتیکی درون ۱۲۴ گونهی وحشی قهوه میتواند به اصلاحگران کمک کند تا قابلیت زندهمانی گیاهان تجاری را در مواجهه با تغییرات اقلیمی تقویت کنند. آرون دیویس نویسندهی مقاله میگوید:
برخی از گونههای قهوه دارای صفاتی هستند که به آنها اجازه میدهد در شرایط دشوار محیطی رشد کنند، اما اگر گونهها کمکم از بین بروند، این گزینهها نیز از بین خواهند رفت.
دیویس و همکارانش سالهای زیادی را صرف فهرستبندی انواع مختلف گیاهان قهوه وحشی و حفاظتشده در مناطق مختلف جهان از جمله جنگلهای دورافتادهی آفریقا، ماداگاسکار و موریس کردند. جمعآوری اطلاعات کافی در مورد توزیع گونههای وحشی و تهدیدهایی که آنها با آن روبهرو هستند، برای ارزیابی خطر انقراض هر کدام از این گونهها، دو دهه زمان بُرد. این پژوهشگران همچنین صفات مفید احتمالی را در این گیاهان از جمله مقاومت به بیماری، میزان کافئین و تحمل خشکی مورد بررسی قرار دادند. این گروه پژوهشی با استفاده از معیارهای اتحادیهی بینالمللی حفاظت از طبیعت، دریافتند که ۶۰ درصد از گونههای قهوه در معرض خطر بالای انقراض قرار دارند.
بهگفتهی آلان آندرید، دانشمند علم گیاهان کشاورزی، این ارقام هشداری برای کل جامعهی قهوه است. او میگوید:
تصور کنید چقدر طعم و بوی کشفنشده باقی مانده است. تصور کنید چقدر صفات ژنتیکی که میتوانند راهحلی برای مشکلات آینده باشند، هنوز ناشناخته مانده است.
در حدود ۷۲درصد از گونههای قهوه از جمله قهوه عربیکای وحشی در مناطق حفاظتشده رشد میکنند، اما بسیاری از این مناطق بهعنوان پارکهای کاغذی درنظر گرفته میشوند و میزان حفاظت از آنها ضعیف است. وضعیت مناطق حفاظتشده برای نجات این گونهها از انقراض کافی نیست، زیرا جنگلزدایی و تغییرات اقلیمی میتواند موجب تضعیف جمعیت آنها شود.
حفظ تنوع ژنتیکی قهوه در خارج از زیستگاه طبیعی آنها چالشبرانگیز است. برخلاف بسیاری از محصولات کشاورزی، دانههای قهوه را نمیتوان با روشهای سنتی ذخیره کرد. کاملترین مجموعهی تنوع قهوه در چهار بانک ژنی متشکل از درختان کامل پرورشیافته یافت میشود. طبق گزارشی که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، این مناطق حفاظتشده با کمبود منابع مالی و پرسنل ماهر روبهرو بوده و بهخاطر جنگلزدایی و آفات در معرض خطر هستند.
مناطقی مانند اتیوپی که در حدود یکچهارم از جمعیت آن برای گذران زندگی، بر فعالیتهای مرتبط با قهوه متکی هستند، بهدنبال یافتن راهحلهایی برای برخی از این مسائل هستند. یکی از این راهحلها تقسیم جنگلهای عربیکا به مناطق بهشدت تحت حفاظت و نظارت و مناطقی است که مردم بتوانند در آنجا به فعالیتهای تولید قهوه، عسل و ادویه جات بپردازند. تادس گول نویسندهی مطالعهای دیگر که پیشبینی کرد جمعیتهای وحشی قهوهی عربیکا تا سال ۲۰۸۸ در اثر تغییرات اقلیمی تا پنجاه درصد کاهش پیدا میکنند، میگوید:
قهوه یک محصول کشاورزی اصلی برای کشورهای آفریقایی است و جوامع محلی و دولتها دلایل محکمی برای حفاظت از آن دارند.
اما بار حفاظت از این گونهها نباید تنها بر دوش ملتهای آفریقایی باشد. دیویس معتقد است که اگر همهی جهان از مزایای این گیاه استفاده میکنند، پس باید تمام افراد در حفاظت از آن مشارکت کنند. او میگوید:
اگر گیاهان وحشی نبودند، ما نمیتوانستیم قهوه بنوشیم و اگر ما هماکنون برای حفاظت از آنها کاری نکنیم، نسلهای آینده ممکن است طعم لذتبخشی را که امروز ما تجربه میکنیم، هیچگاه تجربه نکنند.