آیکافی – قهوه شاید برای شما نوشیدنی دلچسبی باشد، شاید هم آنقدر به آن علاقه‌مندید که روزبه‌روز آگاهی و تجربهی خود را درباره‌ی این نوشیدنی محبوب افزایش می‌دهید. با این حال در برخی کشورها، قهوه پیوندی ناگسستنی با هویت و فرهنگ مردم دارد. از درآمد کلان اقتصادی تا تاریخچه‌ی توسعه‌ی یک کشور می‌تواند در دل این دانه‌ی به ظاهر کوچک نهفته باشد. به همین دلیل موزه‌های قهوه در سراسر دنیا گشوده شده‌اند تا عطش دانستن را در کنار عطش نوشیدن آن برآورده کنند.
بازدید از موزه‌های قهوه در سراسر دنیا برای ما قهوه‌دوستان می‌تواند تجربهی سفر را دوچندان خوشایند کند. در این یادداشت، نگاهی می‌اندازیم به برخی موزه‌های مهم و معروف قهوه در جهان.
موزه‌های قهوه در ایتالیا
فرهنگ قهوه‌نوشی در سراسر دنیا به‌نوعی وام‌دار خدماتی‌ست که ایتالیایی‌ها به شکل‌های مختلف به گسترش این نوشیدنی کرده‌اند. بدیهی‌ست که معرفی موزه‌های قهوه را با دو موزه در ایتالیا آغاز کنیم.
موزه‌ی ماشین‌آلات و دستگاه‌های اسپرسوساز موماک (MUMAC) در سال ۲۰۱۲ در حاشیه‌ی شهر میلان و به مناسبت سالگرد تولد نخستین دستگاه اسپرسوساز شروع به‌کار کرد. بسیاری از دویست دستگاهِ به نمایش درآمده در این موزه، هدیه‌ی کلکسیونر معروف، انریکو مالتونی است. در این موزه در کنار نمایش تاریخچه‌ی اسپرسو، فناوری و طراحی دستگاه‌ها و مهارت و سلیقه‌ی ایتالیایی‌ها در این زمینه به نمایش گذاشته شده است؛ از طراحی‌هایی چشمگیر برادران کاستیلیونی، سوتساس و جیوجاررو در دهه‌ی شصت و هفتاد تا پیشرفت‌های مهندسی دستگاه‌ها در دهه‌های هشتاد و نود. این موزه حدود پانزده‌هزار سند و پژوهش را در اختیار پژوهشگران گذاشته است.
دومین موزه‌ی ایتالیایی قهوه مربوط به برند معروف لاواتزا (Lavazza) است که در شهر تورین در ساختمان مرکزی این شرکت دایر است. این موزه پنج بخش دارد: کاسا لاواتزا (خانه‌ی لاواتزا) تاریخچه‌ی شرکت را از ابتدای پیدایش، تا شهرت و موفقیت ثبت کرده است. لا فابریکا (کارخانه) بخش آموزشی موزه است که بازدیدکنندگان را با آن‌چه باید درباره‌ی قهوه بدانند، آشنا می‌کند. لا پیاتسا آداب و تشریفات قهوه در ایتالیا (با چیدمان دهه‌ی شصت میلادی) را آموزش می‌دهد. آتلیه به طراحی‌های خلاقانه‌ی بسته‌بندی، پوسترها و تبلیغات می‌پردازد و درنهایت اونیورسو که فضایی ۳۶۰ درجه است و با نصب امکانات تجسمی بازدیدکننده را به مزارع قهوه، میز قهوه در یک کافه‌ی فضای باز یا فضاهای دیگر می‌برد.
راهنمای موزه در این دیدار، فنجان معروف اسپرسوی لاواتزا است. این مجموعه همچنین اسناد و مدارک تاریخ صد‌وبیست ساله‌ی شرکت را گردآوری کرده و در بخش بایگانی در اختیار پژوهشگران می‌گذارد.
سهم برزیل از موزه‌های قهوه
قهوه نقش بسیار اساسی در تاریخ برزیل داشته است و پدید آمدن شهر سانتوس در ایالت سائوپائولو و پس از آن توسعه‌ی شهرهای اطراف، مستقیماً به آن ارتباط دارد. به همین دلیل سانتوس مناسب‌ترین مکان برای پایه‌گذاری موزه‌ی قهوه (Museu do Café) بود. ساختمان زیبای موزه‌ی قهوه در سانتوس خود بخشی از تاریخ قهوه در این شهر است. این ساختمان از سال ۱۹۲۲ به عنوان مرکز تبادل قهوه (Bolsa Oficial do Café) شناخته می‌شد. محصول در این‌جا قیمت‌گذاری می‌شد و تجارت آن زیر نظر قرار می‌گرفت. در سالن حراج طبقه‌ی اول، تبادل سرمایه بسیاری صورت می‌گرفت در حالی که سرمایه‌گذاران از طبقه‌ی بالا ناظر مراسم مزایده بودند.
تجربهی بازدیدکنندگان این موزه بی‌شباهت به تونل زمان نیست. در این‌جا می‌شود به زمان ورود اولین درختچه‌های قهوه به برزیل سفر کرد یا خود را تاجری دید که به سودای قهوه به این ساختمان پا گذاشته است. تابلوهای موجود در موزه، به تأثیرات اجتماعی و اقتصادی قهوه بر زندگی مردم منطقه از جمله ورود مهاجران و راه‌اندازی خطوط ریل آهن اشاره می‌کنند. از سوی دیگر معماری و تزیینات ساختمان، از جمله برج ساعت و سقف بزرگ با پنجره‌های شیشه رنگی تحسین بیننده را برمی‌انگیزد. همچنین کافه‌ی موجود در این موزه نمونه‌های قهوه از سراسر برزیل را به مشتریان معرفی و ارائه می‌کند.
دو موزه‌ی قهوه در ترکیه
«یک فنجان قهوه تا چهل سال در خاطر می‌ماند»؛ این جمله نزد مردمان ترکیه به ضرب‌المثل تبدیل شده است. می‌گویند اولین قهوه‌چی‌های استانبول، عرب بودند و از شهر حلب آمده بودند. اما همین قهوه‌خانه‌ها در دوره‌ی عثمانی بودند که راه را برای ورود قهوه به اروپا باز کردند. اهمیت قهوه و قهوه‌خانه در تاریخ و فرهنگ استانبول چنان چشمگیر است که اولین موزه‌ی قهوه‌ی ترک در سال ۲۰۱۲ به عنوان بخشی جنبی از موزه‌ی هنرهای اسلامی و ترک در این شهر پایه‌گذاری شد. علاوه بر نمایش ابزار و ادوات تهیه‌ی قهوه ترک، بازدیدکنندگان می‌توانند برای خود قهوه دم کنند و با مراسم و فرهنگ این نوشیدنی آشنا شوند. برنامه‌ای آموزشی نیز در این موزه در نظر گرفته شده تا بینندگان را با تاریخچه‌ی ورود قهوه‌ی ترک به دربار عثمانی، ظهور اولین قهوه‌خانه‌ها و گسترش فرهنگ قهوه‌نوشی در اروپا آشنا کند.
علاوه بر استانبول، اخیراً موزه‌ای اختصاصی برای قهوه در شمال کشور ترکیه راه‌اندازی شده تا تاریخ پانصد ساله‌ی قهوه در این کشور را به رخ بازدیدکننده‌ها بکشد. این موزه که در شهر سافرانبولو در نزدیکی دریای سیاه بازگشایی شده، انواع گوناگون قهوه ترک در منطقه‌ی آناتولی را معرفی می‌کند. در آن اشیایی با قدمت صد تا صدوپنجاه سال از جمله ابزار آسیاب کردن و دم‌آوری و ظروف پذیرایی قهوه به نمایش گذاشته شده است که سه بنیان‌گذار موزه در طی سالیان جمع‌آوری کرده‌اند. دو نفر از این سه بنیان‌گذار، نعیم کجا و آتیلا نارین، نویسندگان کتابی با عنوان «قهوه‌های گمشده‌ی آناتولی» هستند و در این موزه نزدیک به چهل نوع نوشیدنی قهوه از سراسر ترکیه را معرفی می‌کنند.
موزه قهوه دوبی
این موزه‌ی کوچک خصوصی در محل یکی از خانه‌های تاریخی دبی در محله‌ی الفهیدی راه‌اندازی شده است. این موزه علاوه بر تاریخچه‌ی قهوه در جهان عرب، اشیا و اطلاعاتی را به نمایش می‌گذارد که پیش از این بخشی از یک موزه‌ی قهوه در شهر هامبورگ آلمان بوده و پس از بسته شدن موزه به حراج گذاشته می‌شوند. در این موزه می‌توان تعدادی از قدیم‌ترین قوری‌های تهیه‌ی قهوه، مانند «جبنا»ی اتیوپیایی و «جمنا»ی یمنی را با قدمت سیصد سال یافت.
علاوه بر موزه‌های یادشده، موزه‌های قهوه با اطلاعات عمومی در شهرهای مختلف از جمله وین در اتریش، پراگ در جمهوری چک، سن‌پترزبورگ در روسیه، هامبورگ در آلمان، بالرنا در سوئیس، ماداگالپا در نیکاراگوا، کُبه در ژاپن، کوآتِپِک در مکزیک و بسیاری شهرهای دیگر وجود دارند. این موزه‌ها عاشقان قهوه را با تاریخ کشت و تجارت قهوه، مراسم و فرهنگ دم‌آوری و نوشیدن قهوه در مناطق گوناگون کره‌ی زمین آشنا می‌کنند و عموماً مجموعه‌ای از انواع قهوه برای نوشیدن یا خریدن دارند.
