اوگاندا سلطان قهوه چشم به‌راه باران

جان ویدال / گاردین
برگردان: آزاده شعبانی

قهوه به گفته روستاییان اوگاندا سالیان سال محصول اول اقتصادی و تکیه‌گاه اصلی مردم روونزوری (Rowenzori) بوده است؛ اما چند سالی‌ست تغییرات آب و هوایی منطقه کشت‌وکار مردم محلی را با مشکل روبه‌رو کرده است.

این‌جا همه چی عالی‌ست. ۱۳۰۰ مایل در جنوب جوبا (Juba)٬ غبار صبحگاهی محو شده تا دشتی گرم و حاصل‌خیز و آفتابی پدیدار شود، با مزارع قهوه‌ای که تا دامنه‌ کوه، باغ‌های موز، آواکادو و انار و لیمو کشیده شده؛ بالاتر بر فراز رشته کوه‌های مجاور، کوهستان بکر و اسرارآمیزِ «مهتاب» قرار دارد. این‌جا لوکونزو است٬ جایی در قلب کوه‌های روونزوری در اوگاندا درست در ۴٠٠٠ پایی خط استوا.

“ما اهالی موکونزو معتقدیم این‌جا مرکز زمین است و خدا پس از آفرینش جهان همین‌جا اقامت گزیده. ما این‌جا از همه موهبی برخورداریم.” این‌ها را بالوکو خاویر رییس انجمن تولیدکنندگان قهوه دهکده می‌گوید.

شما می‌توانید حرف‌های او را باور کنید؛ اما زمانی‌که گروهی از کشاورزان خرده‌پای قهوه برای دیدن ما به سالن طبقه‌بندی دانه‌های قهوه آمدند٬ واقعیت چیز دیگری را نشان داد. آن‌ها هر ساله به‌همراه هزاران تولیدکننده‌ی دیگر٬ مقدار زیادی دانه قهوه برای صادرات به اروپا و ژاپن تولید می‌کنند٬ اما چندان مطمئن نیستند که در وضعیت ایده‌آل به‌سر می‌برند. یکی از اهالی روستا می‌گوید: “ما تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته‌ایم.” دیگری می‌گوید: “حالا ما با تغییرات فصلی رو به‌رو هستیم، در حالی‌که در گذشته اصلا از این خبرها نبود.”

“٢٠درصد از درآمدمان را از دست داده‌ایم.”

“همه دنیا دچار خشک‌سالی شده.

” کشاورزانی که اغلب دو جریب از زمین‌هایشان را زیر کشت می‌برند از مشاهدات‌شان برای ما می‌گویند: “چشمه‌های آب در حال خشک شدن‌اند”؛ “ما دریافته‌ایم که تنها دو بار می‌توانیم محصول برداشت کنیم”؛ “روند رشد قهوه عجیب و غریب شده است”؛ “دیده شده که دانه قهوه حتا وقتی میوه می‌دهد هم شکوفه می‌کند”؛ “دانه‌های قهوه دچار آفت‌های نوظهوری می‌شوند”؛ “٢٠درصد از درآمدمان را از دست داده‌ایم”؛ “آب‌های جاری از کوه‌ها هم کم شده‌اند.”

سالیان سال قهوه محصول اول اقتصادی مردم منطقه بوده؛ اما تغییرات آب و هوایی زندگی کشاورزان را با تهدید روبه‌رو کرده است. کاهش باران در تپه‌ها به کندی جریان آب رودخانه‌ها می‌انجامد که این مساله سه نیروگاه برق آبی منطقه را با کمبود آب مواجه می‌کند و کم‌آبی یعنی ناتوانی در تولید الکتریسیته. از طرف دیگر افزایش بیش از حد فقر باعث مهاجرت مردم بیشتری به کوهستان‌ها در جستجوی زمین و غذا و کار می‌شود.

در پایین رودخانه موبوکو را می‌بینیم. تا ٣٠ سال پیش، پل روی این رودخانه مجبور به مهار یک دشت سیلابی عظیم بود که هر ساله زیر آب می‌رفت. اما این روزها رودخانه تبدیل به باریکه‌ای آب شده و در طول سالیان این دشت سیلابی به‌ندرت دارای آب بوده است.

یک مقام محلی می‌گوید این وضع نگران‌کننده است. “در دهه ۸۰ روونزوری ١۵٠٠٠ تن قهوه تولید می‌کرد. امروز این عدد به حدود ۵٠٠٠ تن رسیده. این رکود تنها به دلیل تغییرات آب و هوایی نیست، بلکه جنگ نیز سبب ویرانی زمین‌ها شده. از طرف دیگر افزایش جمعیت باعث می‌شود زمین‌ها به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم شوند. سال‌ها هیچ نوع سرمایه‌گذاری انجام نگرفته و حالا ما با چالش‌های تازه‌ای روبه‌رو شده‌ایم.”

به لوکونزو باز می‌گردیم. روستاییان می‌گویند هیچ دلیل علمی برای گرم‌تر شدن هوا و کاهش بارش باران پیدا نمی‌کنند. اما غریضه‌شان به آن‌ها می‌گوید که این مشکل به‌خاطر کم شدن تعداد درختان است. با وجود آن‌که مردم این منطقه جزو پایین‌ترین تولیدکنندگان مواد آلاینده در دنیا محسوب می‌شوند٬ اما با این‌حال معتقدند که باید درختان بیشتری بکارند.

ژانواریو کامالا، یکی از روستاییان می‌گوید: “باید به آرامی آغاز کرد. پیام ما به رهبران جهان و کشورهای شرکت‌کننده در نشست آفریقای جنوبی این است که کمتر حرف بزنند و بیشتر عمل کنند.”